ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΣΗΦΟΥΝΑΚΗ «ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ, Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ
2000 - 2004»

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΟΛΟΓΙΖΟΥΝ:

• ΝΙΚΟΣ ΑΛΑΒΑΝΟΣ
• ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΒΙΤΣΙΩΤΗΣ
• ΝΙΚΟΣ ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ
• ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ

ΤΕΤΑΡΤΗ 8 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2006
ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: κ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ (κ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ): Τα βιβλία της ανάπλασης, αναστύλωσης και συνέχειας των λιθόστρωτων των μανδρών της Λήμνου, των σαπουνοποιείων, βιβλία τα οποία ο Νίκος Σηφουνάκης τα είχε κάνει πράξη στην περίοδο που ήταν από Νομάρχης έως και Βουλευτής και Υπουργός στη Λήμνο και στη Μυτιλήνη.

Σήμερα παρουσιάζουμε το πολιτικό του βιβλίο «Πολιτική: Σχεδιασμός και Πράξη, η Εμπειρία της Περιόδου 2000 – 2004». Θα μιλήσουν με τη σειρά που θα τους αναφέρω ο Πρόεδρος του Συνασπισμού της Αριστεράς Αλέκος Αλαβάνος.

Ο κ. Γιάννης Βαρβιτσιώτης τέως Υπουργός και Ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας. Ο Καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου κ. Νίκος Αλιβιζάτος και ο κ. τέως Υπουργός και Βουλευτής του ΠΑΣΟΚ κ. Θεόδωρος Πάγκαλος.

Σας ευχαριστώ και πάλι που ήρθατε και θα παρακαλούσα τον κ. Αλαβάνο, να πάρει το λόγο.

Α. ΑΛΑΒΑΝΟΣ: Αγαπητοί φίλοι και φίλες, δέχθηκα με χαρά και είναι και τιμή μου που βρίσκομαι σε αυτό το τραπέζι να παρουσιάσω να είμαι από αυτούς που θα παρουσιάσουν το βιβλίο του Νίκου Σηφουνάκη «Πολιτική: Σχεδιασμός και Πράξη, η Εμπειρία της Περιόδου 2000 – 2004».

Με το συγγραφέα μας χωρίζουν οι διαφορετικές πολιτικές επιλογές που έχουν τα κόμματά μας, μας ενώνει όμως το Αιγαίο. Όχι μόνο ως χώρος καταγωγής, αλλά και ως ένα πεδίο έμπνευσης αφετηρίας παρέμβασης όπου ο Νίκος Σηφουνάκης νομίζω ότι έχει δώσει μια πολύ μεγάλη συμβολή.

Να πω ότι πιστεύω ότι πέρα από τα 4 κοινοβουλευτικά κόμματα που έχουμε στους ανθρώπους που είναι πολλά χρόνια στην πολιτική υπάρχει ένα υπόγειο κόμμα και είναι το κόμμα εκείνο το οποίο δραστηριοποιείται σε θέματα που είναι έξω από το εφήμερο το επίκαιρο το στενά κομματικό και προσπαθεί να έχει επαφές και με τις ρίζες και με την παράδοση και με την ανάγκη η εξέλιξη να μην καταναλώσει ό,τι έχει δώσει ο πολιτισμός μας μέχρι σήμερα.

Θα έλεγα ότι σε αυτό το κόμμα στο οποίο θα ήθελα να είμαι μέλος εγώ είναι μέλος ο Νίκος Σηφουνάκης είναι μέλος και ο συνάδελφος ο κ. Βαρβιτσιώτης του οποίου τα άρθρα τα παρακολουθούμε νομίζω πολλοί από εμάς φανατικά και που δεν έχουν σχέση με την πολιτική του δραστηριότητα.

Όσον αφορά στο Αιγαίο όταν λέμε για πολιτιστική ταυτότητα και μοναδική ατμόσφαιρα των νησιών ουσιαστικά αναφερόμαστε στο φυσικό περιβάλλον, αλλά περισσότερο στο δομημένο περιβάλλον.

Ένα περιβάλλον το οποίο διαμορφώθηκε μέσα από χιλιετίες. Με μόχθο μεράκι και έμπνευση των απλών ανθρώπων των νησιών μας που δημιούργησαν μια χρυσή κληρονομιά λαϊκού πολιτισμού μεγάλης αισθητικής αξίας και η διατήρησή της θα έπρεπε να είναι μέλημα όλων μας.

Σκέφτομαι μερικές φορές όταν αναπολώ την πατρίδα μου την Τήνο, ότι δεν υπάρχει τόσο ογκώδες γλυπτό το οποίο να δουλεύτηκε από τόσους πολλούς καλλιτέχνες μέσα σε τόσους πολλούς αιώνες και χιλιετίες όπως είναι οι ξερολιθιές οι οποίες έχουν κοσμήσει όλους αυτούς τους πέτρινους όγκους της Τήνου ή των άλλων νησιών του Αιγαίου.

Είναι ένα γλυπτό το οποίο είναι πριν από την ομηρική εποχή. Σε πολλά μέρη του Αιγαίου για της ξερολιθιές χρησιμοποιούμε τον όρο «εμασιές», είναι ο ίδιος όρος ο οποίος βρίσκουμε μέσα στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια να χρησιμοποιείται από τον Όμηρο και σήμερα κινδυνεύει.

Κινδυνεύει πρώτα απ’ όλα από την εξέλιξη την οικονομική από την εγκατάλειψη της γεωργίας που ήταν μια από τις βασικές ασχολίες εξασφάλισης πόρων για τις κοινότητες των νησιών και βέβαια από την επέλαση του μπετόν την άναρχη και χωρίς κανόνες και μέτρο δόμηση στο όνομα μιας κακώς εννοούμενης ανάπτυξης και τουριστικής αξιοποίησης.

Οι βροχές οι οποίες έγιναν πριν από 2 ή 3 χρόνια οι καταρρακτώδεις είχαν σαν αποτέλεσμα να καταρρεύσουν ολόκληρα κομμάτια από τις ξερολιθιές τα οποία για να διατηρηθούν μέσα στους αιώνες ήθελαν το γεωργό που είναι εκεί κοντά και διόρθωνε την πέτρα, έκανε το μικρό αυλάκι που θα φεύγει το νερό κλπ. και αυτό δεν είναι μόνο μια αισθητική καταστροφή είναι μια αλλαγή του τοπίου της χλωρίδας της πανίδας αν δεν υπάρξει παρέμβαση.

Εκεί που υπάρχει το λίγο χώμα που συγκρατιέται θα μείνουν απλοί βράχοι. Μέσα σε αυτό το χώρο νομίζω ότι η παρουσία του αρχιτέκτονα Νίκου Σηφουνάκη στην ηγεσία του Υπουργείου Αιγαίου συνδέθηκε με την παραγωγή ενός σημαντικού έργου ενός έργου με ευαισθησία και ενός έργου το οποίο θα ήθελε να είχε προοπτική.

Μια που μιλάμε για νησιά θα έλεγα ότι μέσα στη συνολική πολιτική διακυβέρνηση που ένιωθε και υπολόγιζε πιέσεις από μεγάλα συμφέροντα μεγάλες δυνάμεις ήταν μια νησίδα αντίστασης το Υπουργείο Αιγαίου.

Με σειρά αποφάσεων έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων εγκυκλίων με εκδόσεις που αναφέρθηκαν από τον κ. Καστανιώτη εκδηλώσεις συνεργασίες με πανεπιστημιακές σχολές στράτευση πανεπιστημιακών και άλλων επιστημόνων ο Υπουργός Αιγαίου τότε ανέδειξε την ανάγκη της προστασίας του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος των νησιών μας.

Παραδοσιακοί οικισμοί τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους νησίδες κτίσματα με αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, αποτέλεσαν αντικείμενο έγνοιας και φροντίδας που δεν την είχαμε συνηθίσει στην Ελλάδα.

Θα έλεγα ότι μια τέτοια πολιτική ήταν φυσικό να συναντήσει σφοδρές αντιδράσεις. Όχι μόνο από τα πολύ μεγάλα συμφέροντα. Όχι από τα οργανωμένα τοπικά συμφέροντα τα οποία είναι εξαιρετικά μεγάλα για τα μικρά νησιά και έχουν εξαιρετικό βάρος, αλλά ακόμα και από παράγοντες της αυτοδιοίκησης ακόμα και από τοπικές κοινωνίες ακόμα και από συναδέλφους του Βουλευτές και Υπουργούς.

Δεν μπορούμε να ξεχάσουμε και βλέπω τον πρώην Πρωθυπουργό τον κ. Σημίτη εδώ, την επιστολή που είχαν στείλει τοπικοί παράγοντες των Κυκλάδων με επικεφαλής παράγοντες του κυβερνητικού κόμματος προς τον Πρωθυπουργό τον κ. Σημίτη ή να βάλει τέρμα στις δραστηριότητες του κ. Σηφουνάκη ή να αλλάξει τον Υπουργό Αιγαίου.

Πιστεύω ότι αποφασιστική ήταν η στάση του σε μια σειρά θέματα. Εμείς για παράδειγμα στην Τήνο είχαμε βιώσει πολύ έντονο το θέμα των πανηγυρόσπιτων όπου συνδυάζονταν ένα μικρό ξωκλήσι υποτίθεται με ένα τεράστιο κτίριο για διακοπές ή για ενοικίαση που είχε αναδείξει η εφημερίδα ΟΦΙΟΥΣΑ.

Το Υπουργείο είχε πάρει ξεκάθαρη στάση στο θέμα της Ναοδομίας ζήτησε νομοθετική ρύθμιση για να σταματήσει αυτή η αυθαιρεσία της εκκλησίας πράγμα το οποίο και τελικά έγινε.

Σημαντική και πρωτότυπη ήταν και η πρωτοβουλία του για τη δέσμευση της διαδικασίας απόσυρσης κτιρίων μη συμβατών με την ανθρώπινη κλίμακα και το μέτρο που διακρίνει την αρχιτεκτονική και το τοπίο των νησιών του Αιγαίου.

Αυτή η πλούσια δραστηριότητα νομίζω περιλαμβάνεται μέσα σε αυτό το βιβλίο. Είναι σημαντική και για την πληροφόρηση και για τις δυνατότητες τι μπορούμε να κάνουμε στο Αιγαίο, αλλά και για ορισμένα πράγματα τα οποία πρέπει να έχουμε στη μνήμη μας.

Είναι χαρακτηριστικό το κεφάλαιο που αναφέρεται στη Γυάρο με την αξιοποίηση της μακαρίτισσας … με την πολύ αξιόλογη μελέτη την οποία έκανε το οποίο έμεινε στα χαρτιά δεν έχει περάσει στην πράξη και νομίζω ότι είναι μια ευκαιρία η παρουσίαση του βιβλίου του Νίκου Σηφουνάκη για να υπάρξουν πρωτοβουλίες και από το κόμμα μας θα υπάρξουν και από εμένα προσωπικά στη Βουλή προκειμένου τα σχέδια τα οποία είχαν διαμορφωθεί για την αξιοποίηση αυτού του τόπου … όπως και στη Μακρόνησο να υλοποιηθούν.

Αναρωτιέται βέβαια κανείς μπορείς σε ένα βιβλίο να σχεδιάσεις για προγράμματα για την προστασία του περιβάλλοντος για τη βιώσιμη και ίση ανάπτυξη στο Αιγαίο με τις θέσεις απέναντι σε ζητήματα όπως είναι το θέμα σχέσεων εκκλησίας και κράτους; Περιλαμβάνονται στο ίδιο το βιβλίο;

Νομίζω ότι … υπάρχουν πολλές πτυχές ιδεολογικές … και βάσης, αλλά υπάρχουν και πάρα πολλές … θα ήθελα να πω ότι με μεγάλη ανησυχία βλέπουμε το σχέδιο το οποίο έρχεται σήμερα από το Υπουργείο για τις οικοδομικές άδειες το οποίο προβλέπει στο άρθρο 9 παράγραφος 5β ότι για τα μέρη που προτείνεται επέκταση, διαρρύθμιση, επισκευή, συντήρηση και εκτέλεση κάθε οικοδομικής εργασίας κατεδάφισης διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου μητροπολιτικών μεγάρων, ιερών μονών, ιερών ναών μετά των κτισμάτων αυτών καθώς και άλλων κτιρίων, τα «πανηγυριώτικα» οι οικοδομικές άδειες και οι αναθεωρήσεις τους χορηγούνται από την υπηρεσία της …

Δηλαδή σε μια στιγμή στην οποία όλοι όσοι και αν συζητάνε στο θέμα της διάκρισης των αρμοδιοτήτων μεταξύ εκκλησίας και κράτους επαναφέρεται με ένα νομοσχέδιο το οποίο προήλθε από την Κυβέρνηση και θεσμοποιείται είναι πλέον γιατί σε εθιμική τακτική στηρίζονταν η αναγνώριση της εκκλησίας να κάνει το πολεοδομικό γραφείο.

Και φτάνει να βάλεις ένα σταυρό σε ένα δωμάτιο να μπορείς να κλείσεις το ένα ή το άλλο σπίτι και να συμβάλλεις τελικά σε αυτή την κακοποίηση που την είδαμε και στο δικό μας νησί και στο άλλο νησί.

Πολλά συμπεράσματα μπορεί να βγάλει κανείς από τις σκέψεις και τις πρωτοβουλίες που αναφέρονται στο βιβλίο του Νίκου Σηφουνάκη. Ένα σημαντικό που θέλω να αναφέρω και είναι και ένα δίδαγμα είναι η ανάγκη να αντλήσεις όσο μεγαλύτερη στήριξη στις τοπικές κοινωνίες.

Δηλαδή τα προγράμματα διατήρησης του περιβάλλοντος πολλές φορές έρχονται σε σύγκρουση και με μικρά, οικογενειακά συμφέροντα μέσα από την υπεραξία της γης από τις δυνατότητες που διαμορφώνονται για οικογενειακούς προϋπολογισμούς από μια οικονομική απότομη αναβάθμιση και συμφέροντα τα οποία δημιουργούν ένα δίκτυο πάνω στο οποίο στηρίζονται οι μεγάλοι εργολάβοι που είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα πιστεύω στα νησιά.

Η υπόθεση για παράδειγμα των πυλώνων και της αντίδρασης που υπήρξε σε πολλά νησιά στην τοποθέτηση των πυλώνων που θα κακοποιούσαν το περιβάλλον δείχνει τις μεγάλες δυνατότητες τις οποίες έχουμε να αντλήσουμε δυνάμεις και να αλλάξουμε νοοτροπίες και απόψεις μέσα στις τοπικές κοινωνίες.

Γιατί πραγματικά αν ένα πρόγραμμα για τη στήριξη του περιβάλλοντος δεν έχει και τη στήριξη της κοινωνίας είναι πάρα πολύ δύσκολο να προχωρήσει.

Θα έλεγα ότι μια ευκαιρία είναι και οι δημοτικές εκλογές. Δεν ξεχνάω ότι στις δυνάμεις που αντιδράσανε σε πολλούς από τους σχεδιασμούς του Νίκου Σηφουνάκη ήταν Δήμαρχοι και πολλές φορές Δήμαρχοι που ανήκαν στο ίδιο του το κόμμα.

Με αυτή την έννοια θα έλεγα ότι πέρα από την κομματική διάσταση που έχουν οι εκλογές ειδικά σε αυτό το χώρο που δεν πρέπει να σπαταλήσουμε την αισθητική του αξία και πρέπει να κάνουμε ένα μέτωπο ενάντια στα μεγάλα συμφέροντα των μικρών τόπων η προσπάθεια να διαμορφωθούν κινήσεις σε επίπεδο αυτοδιοίκησης οι οποίες θα συνθέτουν τις πιο στρατευμένες δυνάμεις της κοινωνίας πέραν από κομματικές διαιρέσεις σε ένα μέτωπο και σε ένα πρόγραμμα για την αναβάθμιση και τη διατήρηση του περιβάλλοντος είναι ιδιαίτερα σημαντικό.

Τελειώνοντας θέλω να πω ότι πιστεύω ότι είναι ένας πολύ ενδιαφέρον απολογισμός. Είναι ένα βιβλίο όχι για το παρελθόν παρότι λέει και αναφέρεται στην περίοδο 2000 – 2004 είναι ένα βιβλίο το οποίο ανοίγει προοπτικές για το μέλλον και σχέδια και προγράμματα για το μέλλον.

Σημειώνω στον πρόλογο του Νίκου Σηφουνάκη μια στιγμή προσωπική που αναφέρει. Ότι ίσως κάποιες στιγμές αναζήτησε και στηρίχθηκε στο μοναχικό δρόμο της αλήθειας, έτσι δεν είναι; Και πιστεύω ότι δεν πρέπει να έχουμε μοναχικούς δρόμους. Ότι υπάρχουν δυνατότητες και ευκαιρίες δυνάμεις που μπορούν να συμφωνήσουν σε βασικούς στόχους για την προώθηση πολιτικών που χρειάζεται ο τόπος μας που μπορούν να αντιταχθούν και να συγκρουστούν με μεγάλα συμφέροντα και να βρουν τα πεδία της κοινής δράσης.

Θέλω να του δώσω συγχαρητήρια και να ευχαριστήσω για το βιβλίο αυτό το καινούριο που μας δίνει ο Νίκος Σηφουνάκης.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ευχαριστώ τον Πρόεδρο του Συνασπισμού κ. Αλαβάνο.

Θα παρακαλούσα τον κ. Βαρβιτσιώτη, Υπουργό και Βουλευτή.

Γ. ΒΑΡΒΙΤΣΙΩΤΗΣ: Θεοφιλέστατε, κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι, αγαπητές φίλες, αγαπητοί φίλοι.

Θα πρέπει καταρχήν να υπογραμμίσω ότι θεωρώ πολύ θετικό το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότερα οι πολιτικοί μας εκδίδουν βιβλία. Σε πολλά από αυτά συγκεντρώνονται ήδη δημοσιευμένα άρθρα, ή ήδη διατυπωθείσες απόψεις.

Μερικοί κακεντρεχείς ισχυρίζονται ότι εκδίδονται τα βιβλία αυτά για να ικανοποιήσουν τη ματαιοδοξία του πολιτικού. Διαφωνώ κάθετα με αυτή την άποψη. Διότι πιστεύω ότι η συγκέντρωση των απόψεων ενός πολιτικού με ήδη δημοσιευμένα άρθρα σε ένα βιβλίο δημιουργεί στον αναγνώστη μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τον συγγραφέα και διαμορφώνει μια πιο σφαιρική άποψη γι’ αυτόν.

Ακόμα θα ήθελα να προσθέσω ότι υπάρχει μια πάγια τακτική, ένα έθιμο θα έλεγα στις παρουσιάσεις, να γίνεται μια προσπάθεια να υποβαθμίζονται ή να αποσιωπώνται οι αντίθετες απόψεις μεταξύ του παρουσιάζοντος και του συγγραφέα. Θα ακολουθήσω κι εγώ αυτή την τακτική και θα περιοριστώ στα σημεία που μας ενώνουν με τον Νίκο Σηφουνάκη.

Αποδέχτηκα με ιδιαίτερη χαρά την πρόσκληση-πρόταση του Νίκου για την παρουσίαση αυτού του βιβλίου. Γιατί πράγματι θεωρώ ότι ο Νίκος Σηφουνάκης, από την εποχή που ήταν ακόμα Νομάρχης και μετέπειτα ως Υπουργός Αιγαίου, απέδειξε μια ιδιαίτερη ευαισθησία στην πολιτιστική μας κληρονομιά και αυτή αποτυπώνεται θα έλεγα κατά τρόπο διαυγή και εκτενέστερο στο πρώτο τμήμα του βιβλίου του.

Σε αυτό ο συγγραφέας πραγματεύεται με … τρόπο την αναπτυξιακή πορεία και τις προοπτικές του Αιγαίου, στοιχειοθετώντας την ανάγκη σε δράσεις που έχουν στόχο –όπως χαρακτηριστικά τονίζει- τη με μέτρο βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών, μέσα από την αποδοχή, την κατανόηση και τη συνέχεια όσων μας κληροδότησε το παρελθόν.

Αυτό το παρελθόν το έχει σκιαγραφήσει με προηγούμενα βιβλία του -και θα έλεγα πολύ πετυχημένα βιβλία- σε εκδόσεις «Καστανιώτη» ο Νίκος Σηφουνάκης. «… στη Λήμνο και στα άλλα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου», το πρώτο του βιβλίο που εκδόθηκε το 1993, έχει αντικείμενο να αναδείξει τον αγροτικό πολιτισμό, αλλά και να τονίσει ότι η πολιτική για το περιβάλλον δεν πρέπει να είναι αποσπασματική. Και συμφωνώ απόλυτα με αυτό. Όλοι μας συμφωνούμε με τη θέση αυτή.

Φοβάμαι όμως ότι όταν βρισκόμαστε σε ... θέσεις, πράττουμε τα αντίθετα απ’ ό,τι πιστεύουμε, ή τα αντίθετα απ’ ό,τι λέμε τώρα εδώ. Δεν είναι παράδοξο, δεν είναι …, δεν είναι σύμπτωση. Δεν είναι σπάνιο το γεγονός όταν αλλάζει ο Υπουργός και έρχεται ένας άλλος Υπουργός του ιδίου κόμματος, να ανατρέπει με την πρώτη του πράξη την πολιτική του προηγουμένου Υπουργού.

Πιστεύω ότι αυτό ακριβώς το οποίο λέμε πρέπει να γίνει βίωμα όλων των Ελλήνων. Έχουμε χρέος στην πολιτιστική μας κληρονομιά. Και ευχαριστώ και τον Πρόεδρο, τον κ. Αλαβάνο, που αναφέρθηκε στη σειρά των άρθρων που έχω δημοσιεύσει και που συνεχίζω να δημοσιεύω σχετικά με την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Στο δεύτερο βιβλίο του Νίκου Σηφουνάκη, που πρωτοεκδόθηκε το 1986 και επανεκδόθηκε το 1994, αποτυπώνεται με γλαφυρό τρόπο και συνοδεύεται με ένα θα έλεγα πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό, η βιομηχανική αρχιτεκτονική της Λέσβου, τα ελαιοτριβεία και η σαπωνοποιία, τα οποία όμως κινδυνεύουν να χαθούν. Αξίζει κανείς να επισκεφθεί τη Λέσβο και να δει όλη αυτή την πολιτιστική της κληρονομιά, αφού όμως έχει διαβάσει και το βιβλίο του Νίκου Σηφουνάκη, για να έχει πιο εναργείς τις εντυπώσεις.

Το τρίτο βιβλίο του Νίκου Σηφουνάκη αφιερώνεται στα παλιά και στα καινούρια λιθόστρωτα του τόπου μας, ως δείγμα της λαϊκής αρχιτεκτονικής.

Ίσως σας κούρασα αναφερόμενος στα τρία αυτά βιβλία, αλλά το έκανα για να τονίσω, για να υπογραμμίσω, για να κάνω πιο έντονο το γεγονός ότι ο Νίκος Σηφουνάκης έχει μια ευαισθησία στην πολιτιστική μας κληρονομιά.

Υπό την ίδια οπτική γωνία όλοι μας πιστεύω οφείλουμε να … ότι η διατήρηση και η προβολή της πλούσιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς είναι άξονας, πρέπει να είναι ο κύριος άξονας της τουριστικής ανάπτυξης και η ανάδειξή της πρέπει να αποτελεί έναν από τους πρωταρχικούς στόχους κάθε λαού που σέβεται την ιστορία του.

Συντάσσομαι λοιπόν με την «αποκρυσταλλωμένη» άποψη του Νίκου για έμφαση στην αναπτυξιακή διάσταση σε ό,τι αφορά στη σχέση τουρισμού και περιβάλλοντος. Αναμφίβολα μπορούμε να αξιοποιήσουμε πιο αποτελεσματικά τα πολιτιστικά αγαθά που μας κληροδότησε το παρελθόν.

Κρίνω όμως αναγκαίο να προσθέσω κι εγώ από την πλευρά μου ότι το μέλλον της σωστής προβολής της πολιτιστικής μας κληρονομιάς πρέπει να βασίζεται σε ξεκάθαρες αρχές και προτεραιότητες, κυρίως να έχει σχέση με την αξιοποίηση της υπάρχουσας πολιτιστικής υποδομής αλλά και διεκδίκηση έργων-παρεμβάσεων που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη με τρόπο τέτοιο ώστε να μην αλλοιώνονται τα μοναδικά χαρακτηριστικά της κάθε εποχής.

Είχα την ευκαιρία το περασμένο καλοκαίρι να βρεθώ στη Λέσβο. Και εκεί θαύμασα τα τρία μουσεία τα οποία υπάρχουν και τα οποία είναι αν θέλετε μοναδικά για τον ελληνικό χώρο. Και όμως, φοβάμαι ότι ούτε οι ίδιοι οι κάτοικοι του νησιού δεν τα έχουν επισκεφθεί, δεν τα έχουν αγαπήσει, δεν τα έχουν προβάλει, δεν τα έχουν ενισχύσει.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να συγχαρώ τον Νίκο Σηφουνάκη, με τον οποίον μας η συνεργασία μας στην Ευρωβουλή είναι καθημερινή και θα έλεγα ειλικρινής, για την ευαισθησία του αλλά και για την προσφορά του στην ανάδειξη και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Και να του ευχηθώ, παράλληλα με το βαρύ πρόγραμμα που έχει στην Ευρωβουλή, να μας χαρίσει ένα ακόμα βιβλίο που θα συμβάλλει σε αυτό το «Σώμα». Ευχαριστώ πολύ.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ευχαριστούμε τον κ. Βαρβιτσιώτη.

Παρακαλώ, κύριε Αλεβιζάτο.

Ν. ΑΛΕΒΙΖΑΤΟΣ: Κύριε Πρόεδρε, το βιβλίο του Νίκου Σηφουνάκη που παρουσιάζουμε σήμερα είναι εξ όσων γνωρίζω το πέμπτο αφότου εξέδωσε «Τα Λιθόστρωτα της Λέσβου» το ’84, αλλά μόλις το πρώτο πολιτικό του, με τη στενότερη έννοια του όρου. Κάτι μάλλον σπάνιο και πάντως αξιοσημείωτο για κάποιον που ασχολείται επαγγελματικά με την πολιτική εδώ και 25 χρόνια. Μήπως η « strict …» πολιτική δεν του αρέσει τόσο; Επ’ αυτού επιφυλάσσομαι να επανέλθω.

Το βιβλίο περιλαμβάνει τρεις διακριτές ενότητες. Η πρώτη και εκτενέστερη είναι αφιερωμένη στο Αιγαίο, την ανάπτυξη και τις προοπτικές του. Όσο για τη δεύτερη, σε ορισμένα ιστορικά περιστατικά και τη μνήμη τους. Σε αυτήν βρίσκει κανείς και ένα κείμενο για τον Νικόλαο Πλαστήρα, τον νονό του συγγραφέα, με τον οποίο είχε συμπολεμήσει ο πατέρας του. Τέλος, στην τρίτη ενότητα συγκροτεί ένα δοκίμιο για τις σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας. Ένα θέμα δηλαδή που απασχολεί τον συγγραφέα σταθερά τα τελευταία χρόνια και που του έχει κοστίσει έντονες –κάποτε και ανοίκειες- επιθέσεις από την επίσημη αλλά και την ανεπίσημη Εκκλησία της Ελλάδος.

Καθώς οι τρεις ενότητες του βιβλίου παρουσιάζουν σχετική αυτοτέλεια, θα αφιερώσω μερικές σκέψεις χωριστά σε κάθε μια απ’ αυτές, στη συνέχεια θα προσπαθήσω να αναδείξω το νήμα που κατά τη γνώμη μου τις συνδέει και το οποίο δίνει στο σχολιαζόμενο βιβλίο τον ιδιαίτερο τόνο του ως δοκιμίου, πάνω σε αυτό που θα ονόμαζα «εξωστρεφή ελληνικότητα».

Το πρώτο μέρος του βιβλίου, που αποτελεί και τον κορμό του, είναι -όπως πιστεύω- και το πιο ενδιαφέρον. Γιατί αφορά ένα ζήτημα που ο συγγραφέας το προσέγγισε όχι μόνον ως πολιτικός αλλά και ως επιστήμων. Τη μοναδικότητα της «αιγαιοπελαγίτικης πολυνησίας», όπως την αποκαλεί, στην οποία ο Νίκος Σηφουνάκης αφιέρωσε μερικά από τα πιο δημιουργικά χρόνια της ζωής του, πρώτα ως Νομάρχης Λέσβου στη δεκαετία του ’80 και στη συνέχεια ως Υπουργός Αιγαίου από το 2000 έως το 2004, στη δεύτερη τετραετία των κυβερνήσεων Σημίτη.

Το στοιχείο που προσδίδει στην ενότητα αυτή του βιβλίου το ξεχωριστό ενδιαφέρον της είναι κατά τη γνώμη μου ο προσανατολισμός της. Δεν είναι μία ενότητα στραμμένη προς το παρελθόν αλλά προς το μέλλον, που το βλέπει το μέλλον μέσα από την ανάδειξη της παράδοσης. Η ιστορία, με άλλα λόγια, δεν αντιμετωπίζεται μουσειακά, αλλά ως ζωντανό στοιχείο του παρόντος και ως σημαντική παράμετρος του μέλλοντος.

Η αντιμετώπιση αυτή της παράδοσης όχι ως στατικού αλλά ως δυναμικού μεγέθους, που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ως κρίσιμη συνιστώσα για τη χάραξη της πολιτικής και όχι ως έννοια ταυτόσημη με την αναδίπλωση, την αδράνεια και την ακινησία, είναι –όπως πιστεύω- το στοιχείο εκείνο που καθιστά την ανάλυση του συγγραφέα πρωτότυπη, γοητευτική, για να μην πω και ανατρεπτική για κάποιες κατεστημένες νοοτροπίες.

Το παράδειγμα των θεματικών μουσείων στα οποία ο Νίκος Σηφουνάκης αφιερώνει ένα ολόκληρο υποκεφάλαιο αυτής της ενότητας, νομίζω ότι δείχνει …, τις καθημερινές τους συνήθειες, τις γιορτές και βέβαια τα πανηγύρια τους. Με άλλα λόγια, τα θεματικά αυτά μουσεία, με το πιο πρόσφατο παρελθόν αλλά και το παρόν, δείχνοντας στη συνέχεια πώς οι άνθρωποι κατάφεραν να επιβιώσουν, διατηρώντας όσο μπορούσαν την προσωπικότητα και την ταυτότητά τους, συχνά κάτω από πολύ αντίξοες συνθήκες.

Από την ίδια ενότητα, κυρίες και κύριοι, ξεχώρισα ακόμη ένα κεφάλαιο, που είναι το μόνο που ο Νίκος Σηφουνάκης τιτλοφορεί με ένα σύνθημα: «Να μην γίνουν τα νησιά μας οικόπεδα». Ο συγγραφέας τοποθετεί ευθύς εξαρχής το πρόβλημα στις σωστές του διαστάσεις. Η Ελλάδα είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα όπου η «εκτός σχεδίου δόμηση» όχι δεν προκαλεί διαμαρτυρίες αλλά απεναντίας θεωρείται οιονεί φυσιολογική. Διότι στη χώρα μας η χωροταξία είναι ο μεγάλος απών.

Στο Αιγαίο των ευπαθών οικοσυστημάτων το «ζήτημα» του Νίκου Σηφουνάκη ως αρχιτέκτονα/υπουργού είναι … περιορισμούς δόμησης σε 27 μικρά και μεσαία νησιά και … εκτοξεύονται αβασάνιστα εναντίον των δικαστών. Με αποκορύφωμα ... αυτές τις κατά καιρούς απόπειρες να αποδυναμωθεί το εν λόγω ... με την αναθεώρηση του 2001, είτε με την ίδρυση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, όπως φαίνεται να επιχειρείται σήμερα -Και το λέω αυτό επειδή είναι ο επίσημος, ο κ. Πάγκαλος και ο ... στη σημερινή συζήτηση- εισάγοντας για πρώτη φορά μερικά αυτονόητα μέτρα, όπως π.χ. ...

Το ενδιαφέρον που ο Νίκος Σηφουνάκης στρέφει προς την ιστορία είναι γνωστό από το βιβλίο που εξέδωσε πριν από δέκα χρόνια για τις τελευταίες ελληνικές μέρες της Ίμβρου και της Τενέδου του ‘23.

Το παρόν βιβλίο αναφέρεται πρώτον στην προσπάθεια που καταβλήθηκε επί υπουργίας του να αναδειχθεί η Γυάρος ως τόπος προσκυνήματος και δεύτερον στη συναυλία με μουσική του Θεοδωράκη και στίχους Ρίτσου, Λειβαδίτη και …, όλων …., που διοργανώθηκε στη Μακρόνησο το καλοκαίρι του 2003, ως τόπο μαζικού μαρτυρίου στη σύγχρονη Ελλάδα.

Υπενθυμίζω στους νεότερους ότι στην ευρωπαϊκή ιστορία της μισαλλοδοξίας έχει ..., όπως και η ανάλογες που είχε καταβάλει ο αείμνηστος … παλαιότερα για την Μακρόνησο, δεν είναι απλώς ένας φόρος τιμής προς αυτούς οι οποίοι υπέφεραν. Υπενθυμίζουν σε πόσο ακραίες καταστάσεις μπορεί να οδηγήσει ο φανατισμός, όταν …

… του θρησκευτικού ..., του Προέδρου της Δημοκρατίας και των Βουλευτών, πρωτοπόρα η πρωτοβουλία εκείνη των 53 Βουλευτών -μεταξύ των οποίων συγκαταλεγόταν και ο σημερινός Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, ο Γιώργος Παπανδρέου- στο πλαίσιο της προηγούμενης Αναθεώρησης, έμεινε έκτοτε χωρίς συνέχεια.

Θέλω να πιστεύω ότι σήμερα, που το θέμα ξανάνοιξε με τη γνωστή πρόταση νόμου της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, όσοι την είχαν τότε υποστηρίξει αυτή την πρωτοβουλία δεν θα το έχουν ξεχάσει.

Τελικά τι είναι αυτό που έκανε τον συγγραφέα μας να περιλάβει στο σχολιαζόμενο βιβλίο τις τρεις αυτές ξεχωριστές ενότητες; Γιατί, όπως και να το κάνουμε, δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι αυτά που συνδέουν το Αιγαίο, τη σύγχρονη ιστορία μας και τη σχέση Πολιτείας και Εκκλησίας είναι τόσα ώστε να δικαιολογούν την «από κοινή», από την πρώτη έως την τελευταία σελίδα του.

Αυτό είναι μία εξωστρεφής, μια κοσμοπολίτικη εκδοχή της ελληνικότητας. Μια ελληνικότητα που από τη μια αρνείται να ενδώσει στην προγονοπληξία και την άκριτη προσκόλληση στο παρελθόν και από την άλλη είναι στραμμένη προς τον έξω κόσμο, από τον οποίο θέλει να αντλήσει τα επιτεύγματα εκείνα της τεχνολογίας και του πολιτισμού που μπορούν να βελτιώσουν την καθημερινή ζωή του απλού, του κοινού ανθρώπου.

Και τούτο με μια ισορροπία παράδοσης και νεωτερικότητας, που κρατά από το παρελθόν ό,τι δεν εμποδίζει τη δημιουργική αφομοίωση των πνευματικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων του παρόντος.

Είναι η ίδια εκείνη ισορροπία που –τηρουμένων βέβαια των αναλογιών- ανέχεται την κατασκευή της γυάλινης πυραμίδας του Λούβρου σε ένα περιβάλλον που αρχιτεκτονικά παραπέμπει στον ορισμό του κλασικισμού. Είναι εκείνη που ανέχεται τη λειτουργία της « State Modern » σε ένα παλαιό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Που ανέχεται την ανέγερση ενός –για να πω τα οικεία- διαστημικής εμπνεύσεως ανάλαφρου δικαστικού μεγάρου, αυτού που στεγάζει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στο Στρασβούργο, από τον αρχιτέκτονα του …, στο αρχιτεκτονικά εξαιρετικά βαρύ αστικό κλίμα του Στρασβούργου. Ή -για να αναφέρω ένα παράδειγμα και από την τόσο προσφιλή στον συγγραφέα Ιταλία- εκείνη η ισορροπία που ανέχεται τη λειτουργία ενός υπερμοντέρνου πλωτού θεάτρου, του θεάτρου « Del Mondo » του «Αλντερόσι» στη σύγχρονη Βενετία.

Με το να παραμένει προσκολλημένη στη λογική ενός παρωχημένου ηθικολογικού πειθαναγκασμού και να απορρίπτει την υπεύθυνη και συνειδητή επιλογή ελεύθερων ανθρώπων, νομίζω η Εκκλησία –και Θεοφιλέστατε, αναφέρομαι ειδικά στην Εκκλησία της Ελλάδος- εμποδίζει τέτοιου είδους συναρπαστικές συνθέσεις. Συνθέσεις που ενώ σέβονται την παράδοση θέλουν ταυτόχρονα να βλέπουν μπροστά.

Αυτό νομίζω πως θέλησε να δείξει ο Νίκος Σηφουνάκης με αφετηρία το Αιγαίο. Δηλαδή ό,τι πιο ωραίο και αυθεντικό διαθέτει η πατρίδα μας, του Αιγαίου, που –ας μη το ξεχνούμε- ενέπνευσε και το σημαιοφόρο του μοντερνισμού στην αρχιτεκτονική, τον «Λουκορβιζιέ». Γι’ αυτό το εγχείρημά του τού χρωστούμε νομίζω χάρη. Σας ευχαριστώ.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ευχαριστούμε τον κ. Καθηγητή ο κ. Πάγκαλος θα πάρει το βήμα.

Θ. ΠΑΓΚΑΛΟΣ: Επιτρέψτε μου να σηκωθώ γιατί υπάρχει ο ήλιος από τα παράθυρα. Βλέπετε κανείς δεν μπορεί να είναι ευχαριστημένος ποτέ περιμένουμε τον ήλιο τόσες μέρες και ήρθε να μας τυφλώσει εδώ.

Το Νίκο Σηφουνάκη τον γνώρισα στην Ιταλία όταν ήταν ένας νέος φοιτητής δραστήριος στον αντί – δικτατορικό αγώνα. Οι απόψεις του ήταν ακραίες και στα πλείστα όσα συζητούσαμε συνήθως διαφωνούσαμε. Εγώ ήμουν πιο θεσμικός στην αντίδρασή μου στη δικτατορία ανήκα σε συγκεκριμένα κόμματα.

Βέβαια τα κόμματα αυτά δεν έμεναν ακριβώς όπως ήταν στην αρχή άλλαζαν μορφές, αλλά δεν ήμουν υπέρ των ακραίων λύσεων ή των ακραίων προτάσεων και ιδεών.

Λογικό θα ήταν ένας άνθρωπος τέτοιας προέλευσης να έχει μια ροπή προς τη συζήτηση ιδεών και απόψεων. Να είναι δηλαδή αναποτελεσματικός. Αυτό σημαίνει συνήθως για όσους έχουν φοιτήσει σε αυτό το χώρο.

Όμως ο Σηφουνάκης είναι και βαρύτατα αρχιτέκτονας και η αρχιτεκτονική είναι μια περίεργη δραστηριότητα η οποία έχει 3 χαρακτηριστικά πολύ στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Να μου επιτρέψετε να έχω μια άποψη διότι στη διάρκεια της πολυκύμαντης ζωής μου εχρημάτισα και Καθηγητής Οικονομικών στη Νικόλ Ντεποζά στο Παρίσι επί 5 χρόνια.

Έχω την άποψη ότι ένας ολοκληρωμένος αρχιτέκτονας είναι κάποιος που ταυτόχρονα μετέχει σε μια αισθητική προσέγγιση που είναι απαραίτητη. Έχει μια τεχνική πλευρά ξέρει να φτιάχνει πράγματα μπορεί να πρέπει να είναι ωραίο ένα σπίτι ή ένα μνημείο και να μην πέσει πάνω στα κεφάλαια αυτών που το χρησιμοποιούν.

Τέλος πρέπει να έχει και μια αίσθηση της οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας που περιβάλλει το χτίσμα και ίσως και της πολιτικής κατάστασης που μπορεί να επιτρέψει να γίνει αυτό ή να μη γίνει.

Ο Νίκος αργότερα βρέθηκε στο ΠΑΣΟΚ και αυτό είναι μια πολύ ευχάριστη εμπειρία για όλους μας. Το ΠΑΣΟΚ όπως ξέρετε είναι ένα κίνημα που συγκροτήθηκε από ανθρώπους που προσήλθαν από διάφορες και ποικίλες πηγές και αφετηρίες και ορθόδοξοι κομμουνιστές όπως εγώ έχω υπάρξει και αριστεριστές και πολλοί οι περισσότεροι αγνοί κεντρώοι δημοκράτες ζυμωθήκαμε στο χώρο αυτό και διαμορφώσαμε ένα σύγχρονο σοσιαλιστικό και δημοκρατικό κίνημα που στην Ελλάδα έλειπε και ίσως αυτό να ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία αυτού του χώρου και του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου.

Στο χώρο αυτό είχε υπουργικές ευθύνες. Έγινε για ένα χρόνο Υπουργός Πολιτισμού και μετά ή πριν έγινε για ένα χρόνο Υπουργός Πολιτισμού και Υπουργός Τουρισμού.

Είχε μια προϋπηρεσία όταν έγινε Υπουργός Αιγαίου η οποία τον είχε μυήσει στις δύο διαστάσεις της αντίφασης που παρουσιάζει η ανάπτυξη του Αιγαίου.

Το Αιγαίο χωρίς τον τουρισμό δεν έχει μέλλον. Δεν μπορεί να συντηρήσει έναν πληθυσμό δεν μπορεί κυρίως να έχει έναν πληθυσμό που αυξάνεται και είναι επαρκής για να υπάρχουν οι στοιχειώδης πολιτιστικές εκπαιδευτικές οικονομικές και κοινωνικές υποδομές.

Από την άλλη μεριά το Αιγαίο υπάρχει και προκαλεί ένα ρεύμα τουριστικό επειδή έχει αυτή την ιδιάζουσα αισθητική αξία. Πώς συνδυάζει κανείς αυτά τα δύο πράγματα ήταν το μεγάλο πρόβλημα που κλήθηκε να απαντήσει ή να λύσει ο Νίκος Σηφουνάκης ως Υπουργός Αιγαίου και πιστεύω ότι αυτό είναι και αυτό που εκφράζει και ο τίτλος του πονήματος και το περιεχόμενό του. Δηλαδή θεωρία πολιτική σχεδιασμός και πράξη.

Είχε δε την ευτυχία επειδή κάθισε 4 χρόνια σε αυτό το Υπουργείο να κάνει πράξη πολλά από τα σχέδιά του. Ήταν σε θέση να συλλάβει ιδέες θεωρητικές και αισθητικές και να τις δει να υλοποιούνται γιατί ο ίδιος έλεγχε και την υλοποίησή τους.

Κάποτε είχα γράψει ένα άρθρο που αναφερόμουν σε ένα στρατηγό του Ναπολέοντα ο οποίος στην εκστρατεία της Ρωσίας ενώ συνεδρίαζαν όλα αυτά τα θρυλικά πρόσωπα, ο Μασινέ ο Νεΐ ο Μπιράγ και όλοι αυτοί οι θηριώδες στρατάρχες και έδιναν τις απόψεις τους κάθε τόσο παρενέβαινε και έλεγε … ήταν στρατηγός της επιμελητείας έλεγε «Αυτοκράτορά μου η επιμελητεία».

Ήθελε να πει ότι αυτά τα πράγματα είναι ωραία που λένε οι στρατάρχες, αλλά ίσως πρέπει να δούμε αν η επιμελητεία μπορεί να επαρκέσει. Και όταν έγινε ο σχεδιασμός της εκστρατείας στη Ρωσία είπε ο στρατηγός αυτός … τον κεραυνοβόλησε με ένα βλέμμα ο Ναπολέων και του είπε … «η επιμελητεία θα ακολουθήσει».

Όταν γύριζαν προς τα πίσω τσακισμένοι ξυπόλητοι και πεθαίνοντας μέσα στο κρύο τον συνάντησε ξανά αυτό το στρατηγό ο Ναπολέοντας και του λέει … «δεν ακολούθησε».

Αυτό συμβαίνει σε πολλούς πολιτικούς. Σχεδιάζουν σωστά πράγματα τα συζητούν τα προωθούν και κάτι συμβαίνει, μια αλλαγή χαρτοφυλακίου δυσκολίες κυβερνητικές αντιδράσεις λαϊκές και τελικά αυτά μένουν σχέδια.

Ο Σηφουνάκης είχε την ευτυχία πολλά από τα πράγματα που επιδίωξε να τα ολοκληρώσει. Άλλα δεν πρόλαβε να τα ολοκληρώσει. Εδώ στη σελίδα 90 θα δείτε την περιγραφή ενός θαυμάσιου σχεδίου για τη διαμόρφωση εσωτερικών χώρων στο Αιγαίό μεταξύ των νησιών που αλληλοεξυπηρετούνται.

Τα νησιά είναι ειδικευμένα για όσους είναι θαμώνες του Αιγαίου εγώ είμαι θαμώνας της Κέας όλοι γνωρίζουν ότι το κάθε νησί είναι ειδικευμένο. Στην Κέα π.χ. έχουμε ένα κτηνοτροφικό νησί δεν έχουν ούτε μια βάρκα ούτε έναν ψαρά έχουν αγελάδες έχουν χοιρινά έχουν πρόβατα, κατσίκια, τυριά και γάλατα είναι κτηνοτροφικό το νησί.

Απέναντι ακριβώς είναι η Κύθνος με 29 νομίζω τράτες και άπειρα μικρότερα πλοία η οποία ψαρεύει και η Κύθνος πουλάει τα ψάρια της στην Κέα και η Κέα πουλάει τα κτηνοτροφικά της στην Κύθνο.

Αυτό συμβαίνει και σε άλλα νησιά. Η Νάξος π.χ. έκανε πατάτες η Σύρος ζαρζαβατικά και μέχρι ενός σημείου τυριά και ζαχαροπλαστικές. Το κάθε νησί είχε και σε επίπεδο χειροτεχνίας σε επίπεδο στοιχειώδους βιοτεχνίας εξειδίκευση.

Αυτό γίνονταν όμως γιατί τα νησιά επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Από τη στιγμή που τα νησιά σταμάτησαν να επικοινωνούν μεταξύ τους διαμορφώθηκε η μεγάλη αγορά του Πειραιά που αγόραζαν τα βιομηχανικά είδη και τα αγροτικά είδη που τους χρειάζονταν και όλες οι επικοινωνίες ήταν πλέον παράλληλες προς το μεγάλο λιμάνι ακόμα και τα ψάρια τους για να φύγουν στο νησί τους τα αγόραζα από τη Ραφήνα.

Αυτό ο Σηφουνάκης κατάλαβε ότι έπρεπε να το σπάσει έπρεπε να ξανά διαμορφώσει τις παλιές αγορές τις εσωτερικές στο Αιγαίο που το ένα νησί συμπλήρωνε το άλλο και έκανε ολόκληρο σχέδιο το οποίο πέρασε από 40 κύματα μια και μιλάμε για το Αιγαίο και νομίζω ότι το 2003 ήταν περίπου έτοιμο να εφαρμοστεί. Προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός και σταμάτησε.

Αν βρείτε κανέναν Υπουργό της σημερινής Κυβέρνησης που θέλει να κάνει κάτι πέστε του τι θα γίνει Υπουργέ εκεί είναι ένα έτοιμο πράγμα δεν κοστίζει πολλά έχει μια υπόσχεση ενίσχυσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση με βάση την πολιτική τη νησιωτική που εισήχθηκε στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό στην κορυφή της Ρόδου και μετά εξειδικεύτηκε κατά τη διάρκεια των ετών και έχει αποκτήσει συγκεκριμένο περιεχόμενο. Υπάρχουν τα δεδομένα για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής.

Θα είναι καλό για όλους και βεβαίως δεν είναι ένα σχέδιο που έχει έναν αριστερό χαρακτήρα που μπορεί να αμφισβητηθεί γιατί κάποιος έχει διαφορετική πολιτική φιλοσοφία ή πολιτική προσέγγιση.

Είναι θέμα δουλειάς και είναι θέμα αποδέσμευσης ίσως από αυτούς που εξυπηρετούνται από τη σημερινή υπανάπτυξη και τη σημερινή δυσπραγία και διαστροφή που υπάρχει στον οικονομικό και εμπορικό ιστό αυτών των νησιών.

Θέλω να μιλήσω για δύο πράγματα ακόμα. Για το πολεοδομικό πρόβλημα των νησιών του Αιγαίου και για το θέμα της εκκλησίας. Δε θέλω να μιλήσω για τα συγκεκριμένα έργα του Σηφουνάκη γιατί το αναφέραμε ήδη οι άλλοι ομιλητές.

Το πολεοδομικό πρόβλημα των νησιών του Αιγαίου είναι μεγάλο και πρέπει να είμαστε πάρα πολύ αυστηροί και είναι και πολύ επικίνδυνη η κατάσταση.

Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί κανείς να κάνει μεγάλη ζημιά. Στην Αττική πολλοί από εσάς περνάτε και βλέπετε διάφορα τερατώδη κτίσματα που είναι σε απίθανες πλευρές κλπ. και που παρουσιάζουν μορφή οικισμού και πιθανόν να λέτε κάτι που είναι αυτονόητο κοίταξε πώς έχτισαν αυθαίρετα και τους άφησαν να τα χτίσουν κλπ.

Δεν είναι αυθαίρετα. Πολλά από αυτά δεν είναι αυθαίρετα και πολλά είναι, αλλά πολλά δεν είναι. Είναι οι λεγόμενες άδειες του Παπαδόπουλου οι οποίες δόθηκαν επί δικτατορίας και διέλυσαν τελείως το χωροταξικό ιστό της Αττικής και οι οποίες υπάρχουν μέχρι τώρα οι άδειες του Παπαδόπουλου και ισχύουν και ακόμα μέχρι τώρα χτίζονται σπίτια με βάση αυτό το πολεοδομικό καθεστώς που δημιουργήθηκε επί δικτατορίας και κανένας δεν το ανέτρεψε.

Φοβούμαι ότι για το Σύνταγμα υπάρχει μία γενική αμφισβήτηση του ΣτΕ και η άποψη ότι πρέπει να δημιουργηθεί οπωσδήποτε ένα νέο συνταγματικό δικαστήριο το οποίο θα είναι πολιτικό δικαστήριο θα είναι διορισμένο από την κυβέρνηση πιθανόν να μην είναι τελείως κυβερνητικό μπορεί να βάλει και μερικούς βουλευτές ή άλλα στελέχη παλιά ή παλιούς βουλευτές και παλιούς νομικούς και παλιούς δικαστικούς η κυβέρνηση που να είναι προσκείμενη προς τα κόμματα της αντιπολίτευσης.

Θα είναι πολιτικό το δικαστήριο δε θα είναι δικαστήριο αυτό καθαυτό. Γιατί ενοχλεί το ΣτΕ; Ενοχλεί γιατί λέει όχι και λέει όχι κυρίως σε χωροταξικά ζητήματα.

Εκεί εγώ είμαι πάρα πολύ και δεν προαναγγέλλω καμία άποψη του ΠΑΣΟΚ επί του θέματος γιατί αυτά προφανώς θα τα συζητήσουμε λεπτομερώς και εκτενέστατα, αλλά έχω το δικαίωμα να έχω κι εγώ τις προσωπικές μου απόψεις.

Εκεί είμαι πολύ, άκουσα π.χ. ένα σημαντικό πολιτικό ο οποίος έπνεε μένος εναντίον αυτών των χορτολιβαδικών εκτάσεων οι οποίες είναι απαράδεκτο να θεωρούνται δάση και καταστράφηκε η Ελλάδα κατά τον τρόπο αυτό.

Μα αυτές οι χορτολιβαδικές ή δασικές εκτάσεις είναι συγκεκριμένου τύπου δάσος που λέγεται στα γαλλικά … είναι συγκεκριμένου τύπου δάσος το μόνο που μπορεί να υπάρχει κάτω από συγκεκριμένες μεσογειακές συνθήκες.

Δεν μπορείς να έχεις σημύδες και πλατάνια σε χώρους άνυδρους. Έχεις αυτό το δάσος με τα χαμηλά δέντρα με τους θάμνους το οποίο όμως είναι δάσος και αν το καταργήσουμε ως δάσος θα χτιστεί.

Στεναχωριέμαι πάρα πολύ όταν βλέπω ότι κάποιος από αυτούς τους τενόρους της κατάργησης της προστασίας του μεσογειακού χορτολιβαδικού δάσους έχει ο ίδιος σε νησί του Αιγαίου μερικές δεκάδες στρέμματα ή εκατοντάδες στρέμματα τα οποία είναι NATURAL αυτή τη στιγμή.

Εκεί βεβαίως μου γεννιέται μια απορία. Γιατί έσπευσε αυτός ο πρώην συνάδελφος δεν είναι στη Βουλή αυτή τη στιγμή να επενδύσει τόσα χρήματα για να αγοράσει NATURAL;

Για να κάνει εκδρομές πολλών ημερών και πολλών νυχτών μέσα σε πουρνάρια και να κοιτάζει γύρω – γύρω ή γιατί ήλπιζε ότι κάποια στιγμή βοηθούντος και του ειδικού δικαστηρίου το οποίο ετοιμαζόμαστε να φτιάξουμε για να υποκαταστήσουμε το ΣτΕ και τα άλλα δικαστήρια τα τακτικά που ενοχλούν κάποια μέρα θα αποχαρακτηριστεί αυτό το μεσογειακό δασικό τοπίο και θα επιτραπεί ελεύθερα να χτίσουμε παντού.

Ξέρετε ότι το χτίσιμο γιατί λέγονται πολλά πράγματα ιδιαίτερα για τα νησιά δεν είναι τόσο απλό. Γιατί ακούμε και μια άποψη που λέει όποιος έχει 100 στρέμματα να χτίσει ένα σπίτι 500 τ. μ. και να το φροντίζει και το δάσος που θα είναι γύρω του.

Το ερώτημα όμως είναι αυτός θα το περιφράξει; Γιατί το δάσος δεν έχει μόνο μια αξία ως προς τη συμβολή στον αέρα και την ανανέωσή του και το περιβάλλον είναι και κοινό τοις πάση αγαθό.

Δηλαδή όπως είναι σήμερα οι δασικές εκτάσεις είναι προσβάσιμες για τον καθένα από εμάς ο οποίος μπορεί να πάει εκεί να κάτσει να περάσει την ημέρα του να βαδίσει να θαυμάσει.

Αν αναθέσουμε κομμάτια του δάσους αυτού να τα φροντίζουν αυτοί που θα έχουν χτίσει το μικρό σπιτάκι μέσα τότε δε θα είναι προσβάσιμο θα ανήκουν σε αυτόν και είναι ταξικό το πρόβλημα.

Θέλουμε ένα νησί να ανήκει σε 200 – 300 ανθρώπους ή να ανήκει σε όλο τον κόσμο και στον τυχαίο πολίτη που βρίσκεται εκεί. Και είναι σοβαρό ταξικό πρόβλημα η διαχείριση της φύσης και η διανομή της φύσης μεταξύ των πολιτών.

Το θέμα της εκκλησίας. Εγώ δε νομίζω ότι ο Σηφουνάκης είναι άθεος δεν έχω την αίσθηση αυτή από τη μέχρι τώρα επαφή μου μαζί του. Και δεν έχω και την εντύπωση ότι έχει καμιά διάθεση να γίνει άθεος.

Άθεος είναι κάποιος ο οποίος μετά λόγου γνώσεως αρνείται την ύπαρξη του Θεού. Έχει κάθε δικαίωμα να είναι άθεος δεν το λέω ως κατηγορία για κανέναν έχει κανείς δικαίωμα να είναι άθεος αν θέλει, αλλά έχει και δικαίωμα κάποιος να πιστεύει και να πιστεύει με τρόπο διαφορετικό.

Δεν πιστεύω ότι είναι προς όφελος της σχέσης με το θείο την οποία υποτίθεται ότι υπηρετεί η εκκλησία να εξαναγκάζονται οι πολίτες να παίρνουν θέση για δευτερεύοντα ζητήματα σε μια μάχη μεταξύ θείου και σατανά μεταξύ πιστευόντων και εχθρών της εκκλησίας.

Εμένα μου αρέσει να με ξυπνάει η καμπάνα. Μου αρέσει ο ήχος της καμπάνας. Υπάρχει ένα τέτοιο θέμα που συζητείται σε πολλές συνοικίες της Αθήνας. Εμένα μου αρέσει οποιοδήποτε είδους καμπάνα και να σας πω και γιατί. Γιατί εγώ έχω 3 μικρά παιδιά και είμαι ήδη ξύπνιος επομένως δεν έχω τίποτα να χάσω.

Αλλά εκεί που μένω με ξυπνάει η ηλεκτρονική καμπάνα δεν υπάρχει δηλαδή πραγματική καμπάνα υπάρχει ένα μηχάνημα παραγωγής ήχων το οποίο είναι εγκαταστημένο σε ένα παρεκκλήσι σύρριζα στο δρόμο ο οποίος πρόκειται να διαπλατυνθεί.

Αν έχετε προσέξει στα περίχωρα της Αττικής αυτά τα εκκλησιάκια δεν είναι ποτέ στο κέντρο του οικοπέδου είναι σύρριζα στον τοίχο. Και αυτό γίνεται για να επεκταθεί ο δρόμος προς την άλλη μεριά εις βάρος των άλλων και όχι εις βάρος αυτών που έχουν το παρεκκλήσι.

Όταν αυτός μάλιστα που έχει το παρεκκλήσι ήταν ένας χουντικός χωροφύλακας ο οποίος εκδιώχθηκε από τη χωροφυλακή για τα έργα και τις ημέρες του κατά τη διάρκεια της χούντας βαρύνεται με διάφορα οικονομικά αδικήματα και ως εκ τούτου έχει μια ιδιωτική αστυνομία την οποία έχει βάλει στο όνομα της γυναίκας του γιατί ο ίδιος ως έχω ποινικές καταδίκες δεν μπορεί και στην εκκλησία του κάνει λειτουργία αυτό το πρόσωπο το οποίο δε θα πούμε ότι κοσμεί την κοινωνία μας κάνει λειτουργία με παπά που του δίνει η Μητρόπολη στο αυθαίρετο εκκλησάκι που έχει χτίσει για να μην μπει ο δρόμος μέσα το οικόπεδο του θα με συγχωρήσετε έχω πολλές αμφιβολίες για τη δράση της εκκλησίας.

Αυτά πρέπει να διορθώσουμε. Άκουσα τον Μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο, αλλά αυτά που είπε είναι ανεκδοτικά. Αυτά που είπε τα περί δοξολογίας στη Βουλή και ορκωμοσίας. Μα έτσι γίνεται ήδη δε χρειάζεται μια συνταγματική διάταξη για να αλλάξουν τα πράγματα χρειάζεται … της εθιμοτυπίας της Βουλής.

Εκεί υπάρχουν άνθρωποι που ορκίζονται στο Ευαγγέλιο εγώ είμαι ένας από αυτούς υπάρχουν άνθρωποι που δεν ορκίζονται στο Ευαγγέλιο και το έχουν διακηρύξει και είναι γελοίο να τους αναγκάζουμε να παρίστανται σε μια τυπική λειτουργία εφόσον δεν ορκίζονται και αρνούνται να ορκιστούν μετά λόγου γνώσεως και υπάρχουν και οι μουσουλμάνοι που έχουμε ενίοτε στη Βουλή τους οποίους τους αθροίζουμε σε ένα παράρτημα τελετής το οποίο είναι ταπεινωτικό γι’ αυτούς και απαράδεκτο για μια ευνομούμενη πολιτεία.

Ας ρυθμίσουμε αυτά για παρέμβαση της εθιμοτυπίας της Βουλής δεν είναι αυτά τα ζητήματα. Τα ζητήματα είναι τα ζητήματα όπου η εκκλησία όπως σήμερα γίνεται αντιληπτή από τους ιθύνοντες σε αυτή μιλάω πάντα για την Εκκλησία της Ελλάδας, εσείς μπορείτε να το παρακολουθήσετε με ενδιαφέρον και εκ του ασφαλούς και δε σας αφορά διότι δεν έχετε εξουσία στην Ελλάδα.

Οι εξουσίες αυτές οι οποίες έχουν οικονομικό αντίχτυπο και κοινωνικό αντίχτυπο πρέπει να συζητηθούν. Τι θα πει ναοδομία. Είναι δυνατό τα χτίσματα τα εκκλησιαστικά να αποφασίζονται από μια υπηρεσία η οποία ανήκει στην εκκλησία και δε λαμβάνει υπόψη της τους κανόνες που γενικά διέπουν τα χτίσματα στη χώρα;

Βεβαίως και πρέπει να ζητείται και η γνώμη της εκκλησίας όταν πρόκειται για θρησκευτικό οίκημα και βεβαίως πρέπει να συμμετέχει στη σχετική διαδικασία, αλλά αυτό είναι άλλο και άλλο είναι να αποφασίζει κάποιος και να κάνει αυτά που κάνει γύρω μας.

Ο Σηφουνάκης είναι σχολαστικός και είναι και πεισματάρης. Γι’ αυτό και σε αυτή τη διένεξη η οποία παίρνει διάφορες μορφές ανάλογα και με τα κέφια του ενός ή του άλλου έχει μια σταθερή και ανυποχώρητη θέση και αυτή η θέση είναι άξια σεβασμού.

Με αυτή την έννοια δε βρίσκω παράταιρο ότι περιέχεται σε αυτό το βιβλίο που αφορά την πολιτική δεν αφορά μόνο την παρέμβασή του στο Αιγαίο γενικότερα το κεφάλαιο περί των σχέσεών του με το εκκλησιαστικό ζήτημα της χώρας.

Εγώ θέλω να ευχηθώ στο Νίκο Σηφουνάκη να μεταφέρει από εκεί που βρίσκεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δηλαδή μια νέα πολύτιμη πείρα και να επενδύσει στο μέλλον σε κάποια δραστηριότητα που θα του δώσει την ικανότητα να ξανά συνδυάσει το σχεδιασμό με την πράξη. Και τον ευχαριστώ πολύ που έγραψε για μας αυτό εδώ το βιβλίο, χαίρετε.