|
| |
|
|
| |
| Η παγκόσμια σκηνή συγκλονίστηκε, πρόσφατα, από την έντονη κρίση μεταξύ Δύσης και Ισλάμ με αφορμή τη δημοσίευση των προσβλητικών σκίτσων για τον προφήτη Μωάμεθ, θρησκευτικό σύμβολο για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη.
Οι τοποθετήσεις πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών, οι συζητήσεις στα εθνικά αλλά και διεθνή ΜΜΕ και Φόρα συγκλίνουν σε ένα κοινό σημείο: τη θεωρία περί «Σύγκρουσης των Πολιτισμών» προκειμένου να τοποθετηθούν τα όρια μεταξύ του «ελεύθερου» και του «θεοκρατικού» κόσμου, και κατ' επέκταση μεταξύ του ελεύθερου, κριτικού λόγου και του σεβασμού της ιερότητας των συμβόλων.
Η κρίση αυτή προβάλει, για πολλοστή φορά, την αμοιβαία και ολοένα αυξανόμενη καχυποψία ανάμεσα στη Δύση και το Ισλάμ. Η εικόνα του "Άλλου", στην συλλογική συνείδηση των δύο κόσμων, γίνεται αντιληπτή ως η εικόνα του "Εχθρού", αφού πολύ συχνά η κοινή γνώμη της Δύσης συσχετίζει τη μουσουλμανική πίστη με την τρομοκρατία, ενώ, αντίθετα, η κοινή γνώμη του Ισλάμ θεωρεί ότι η τρομοκρατία είναι μια επινόηση των ισχυρών της γης για να επεμβαίνουν στο εσωτερικό όποιας χώρας επιθυμούν.
Η πρόσφατη αντιπαλότητα μας οδηγεί στη διερεύνηση του κόσμου στον οποίο ζούμε. Υπάρχουν άραγε, σήμερα, διαφορετικοί και συγκρουόμενοι Κόσμοι, ή Ένας, Ανοιχτός Κόσμος στον οποίο είμαστε αλληλοεξαρτώμενοι και αναγκασμένοι να συνυπάρξουμε;
Η θεωρία της "Σύγκρουσης των Πολιτισμών" διατυπώθηκε από τον αμερικανό στοχαστή S. P. Huntington στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Παρά τις εκτεταμένες αντιδράσεις που προκάλεσε, η θεωρία αυτή εισήγαγε μια νέα διάσταση στις διεθνείς σχέσεις: ο πολιτισμός ή, καλύτερα, οι πολιτισμοί, αποτελούν τα κλειδιά ερμηνείας της παγκόσμιας πραγματικότητας όπως αυτή διαμορφώνεται μετά την κατάρρευση του διπολικού συστήματος και την επικράτηση της παγκοσμιοποίησης στην αυγή της νέας χιλιετίας.
Η κατάρρευση του λεγόμενου "ανατολικού μπλοκ" και η ταυτόχρονη οικουμενοποίηση του δυτικού τρόπου διακυβέρνησης δημιούργησε, αρχικά, μια γενικευμένη αίσθηση παγκόσμιας αρμονίας. Οι ΗΠΑ αναδεικνύονται ως η μόνη Υπερδύναμη, η Ευρώπη ως ο μοναδικός, προνομιακός χώρος των πολιτικών ελευθεριών και των κοινωνικών δικαιωμάτων. Το λεγόμενο "Μονοπολικό", δυτικό σύστημα ήταν πλέον γεγονός.
Ωστόσο, πολύ σύντομα, γεγονότα όπως οι πόλεμοι στην πρώην Γιουγκοσλαβία, οι κρίσεις και οι επεμβάσεις στο Ιράκ, οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 1999 στο Κέντρο του Παγκόσμιου Εμπορίου, αλλά και η ανάδειξη, μέσα από την παγκοσμιοποίηση, άλλων οικονομικών δυνάμεων, όπως η Ινδία και η Κίνα, διαμορφώνουν το "Πολυπολικό" Παγκόσμιο Περιβάλλον στο οποίο ζούμε.
Σήμερα, ο σύγχρονος κόσμος γίνεται περισσότερο κατανοητός μέσα από την πολυμορφία των διαφορετικών πολιτισμικών συστημάτων, την αναζήτηση της ταυτότητας του σύγχρονου ανθρώπου μέσα από τον πολιτισμό, αλλά και τη διαχείριση των (πολιτισμικών) συγκρούσεων:
«Στον μεταψυχροπολεμικό κόσμο, οι μεγάλες διακρίσεις μεταξύ των λαών δεν είναι ιδεολογικές, πολιτικές ή οικονομικές. Είναι πολιτισμικές. Οι λαοί και τα έθνη προσπαθούν να απαντήσουν στη βασική, μεταξύ άλλων, ερώτηση όλων των ανθρώπων: Ποιοι είμαστε; Και απαντούν με τον πιο παραδοσιακό τρόπο που υπάρχει: προσδιορίζονται με όρους θρησκείας, γλώσσας, ιστορίας, αξιών, συνηθειών και θεσμών. Ταυτίζονται με πολιτισμικά σύνολα: φυλές, εθνότητες, θρησκευτικές κοινότητες, έθνη, και σε ευρύτερο επίπεδο, με πολιτισμούς. Χρησιμοποιούν την πολιτική όχι μόνο για να προβάλουν το συμφέρον τους, αλλά και για να ορίσουν την ταυτότητά τους. Γνωρίζουμε ποιοι είμαστε μόνο όταν ξέρουμε ποιοι δεν είμαστε, και, πολύ συχνά, όταν ξέρουμε ενάντια σε ποιόν είμαστε.»
Υπό αυτό το πρίσμα, η πρόσφατη κρίση με αφορμή τα σκίτσα του προφήτη Μωάμεθ φωτίζεται διαφορετικά. Παράλληλα, η αμοιβαία κατανόηση, ο σεβασμός των θρησκευτικών, πολιτισμικών αλλά και των εθνοτικών διαφορών αποτελούν τα κλειδιά της διαχείρισης των σύγχρονων κρίσεων.
Η Σύμβαση της Unesco για την Προστασία και την Προώθηση της Πολυμορφίας της Πολιτιστικής Έκφρασης, που ψηφίστηκε τον περασμένο Νοέμβριο από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, αποτελεί ένα μοναδικό προηγούμενο:
Η ανθρωπότητα θα αποφύγει τις γενικευμένες κρίσεις και συρράξεις εάν οι πολιτικές ηγεσίες και οι ίδιοι οι πολίτες αποδεχθούν τον πολυ-πολικό χαρακτήρα του σύγχρονου κόσμου, και συνεργαστούν για τη διατήρηση και διαχείριση της πολυπολιτισμικότητας ως ένα εν δυνάμει κεφάλαιο ανάπτυξης και προόδου της ανθρωπότητας. Και τούτο διότι, η πολυπολιτισμικότητα δεν είναι μόνο ένα φυσικό ή υλικό φαινόμενο, αλλά ο πλουραλισμός της γνώσης, της σοφίας και του δυναμισμού που μπορεί να βελτιώσει τον κόσμο.
Εν κατακλείδι, χρειάζεται να δημιουργηθούν στέρεες γέφυρες, ανάμεσα στους διαφορετικούς λαούς, τις διαφορετικές θρησκείες, τους διαφορετικούς πολιτισμούς. Μόνο η μετριοπάθεια, η ανεκτικότητα και η αλληλοκατανόηση, μπορεί να αντιμετωπίσουν τα όποια προβλήματα ανακύπτουν από παραδοσιακά στερεότυπα που δημιουργούν εντάσεις.
«Σύγκρουση Πολιτισμών», δεν υπάρχει και ούτε μπορούμε να επιτρέψουμε να υπάρξει. | |
|
|
 |
 |
|
|
|
