Θα ήθελα κατ΄ αρχήν να ευχαριστήσω θερμά τα νησιωτικά περιφερειακά τμήματα του ΤΕΕ για την πρόσκληση να συμμετάσχω στις εργασίες του Συνεδρίου  με ένα θέμα τόσο επίκαιρο όπως είναι ο  Χωροταξικός Σχεδιασμός.
 Ο Χωροταξικός Σχεδιασμός και η ιδιαιτερότητα της εφαρμογής του στους νησιωτικούς χώρους , ανοίγει το θέμα της πολιτικής του σχεδιασμού για τις παράκτιες ζώνες ώστε να αποτελέσει βασικό εργαλείο Αειφόρου και  Βιώσιμης ανάπτυξης για τα νησιά μας.
 Η ενασχόληση της επιστημονικής κοινότητας με τον νησιωτικό χώρο είναι σχετικά πρόσφατη και η αναγνώριση από την Ευρωπαϊκή ΄Ενωση των ιδιαιτεροτήτων που έχουν οι νησιωτικές περιοχές δημιουργούν την δυνατότητα και την ευκαιρία να προωθηθούν  αποτελεσματικότερες πολιτικές για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλούνται από τις ιδιαίτερες συνθήκες  του γεωγραφικού χώρου.

Η στρατηγική της βιώσιμης ανάπτυξης που υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή ΄Ενωση στο Gotenborg, είναι ένα βήμα προς την κατεύθυνση ότι η βιώσιμη ανάπτυξη είναι « η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακινδυνεύσει η ικανότητα των μελλοντικών γενιών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες», δίνει την διάσταση της ισότιμης συμπόρευσης  της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.

 Ο νησιωτικός χώρος κατά κοινή παραδοχή  κατατάσσεται στις μειονεκτικές περιοχές με υψηλό κόστος ζωής, για την διαβίωση και την επιχειρηματική δράση αλλά και για τις αναπτυξιακές παρεμβάσεις του κράτους και τις   δημόσιες επενδύσεις.
Απαιτείται η υιοθέτηση εξειδικευμένων μέτρων και  υποστήριξη ειδικών στόχων ανά τομέα χωροταξικού σχεδιασμού (οικιστικό δίκτυο, οικιστική ανάπτυξη και παραθεριστική κατοικία, πολιτική γης, παράκτιος και αγροτικός χώρος, διάρθρωση παραγωγικών τομέων, τεχνική και κοινωνική υποδομή ) , για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων ανάπτυξης και των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων.

Η προώθηση, χάραξη και εφαρμογή ειδικών πολιτικών, είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να  αναστραφούν οι   συσσωρευμένες  αρνητικές συνέπειες  και να αξιοποιηθεί ο  περιβαλλοντικός και πολιτιστικός πλούτος των νησιών. Το νησιωτικό σύμπλεγμα της χώρας μας μπορεί και πρέπει να αντιμετωπισθεί σαν αναπτυξιακό πλεονέκτημα και να δρομολογηθεί η άρση των μειονεκτημάτων με στόχο την μετατροπή του σε πρότυπο χώρο βιώσιμης ανάπτυξης.

Το μοναδικής αξίας  φυσικό και δομημένο περιβάλλον, η μικρή κλίμακα, οι ήπιοι ρυθμοί ζωής, τα ήθη και τα έθιμα και οι παραδόσεις, γενικά η ξεχωριστή πολιτιστική κληρονομιά αποτελούν το μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα για την ελληνική τουριστική βιομηχανία των νησιών και τον πρωτογενή τομέα που είναι επιτακτική ανάγκη να συνυπάρξουν στο διηνεκές.

Σαφώς, πρώτη προτεραιότητα μας έπρεπε να είναι η εκπόνηση και προώθηση του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου με την εξασφάλιση της απαραίτητης κοινωνικής συναίνεσης ύστερα από διαβούλευση όλων των δρώντων φορέων και εταίρων και η επείγουσα θεσμοθέτησή του σε συνδυασμό με τα Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού για τον Τουρισμό, τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, τον Παράκτιο Χώρο και  την Βιομηχανία.
Με δεδομένο ότι με την μέχρι τώρα - σημαντική ενίσχυση από την απορρόφηση των χρηματοδοτήσεων  από τα Ευρωπαϊκά διαρθρωτικά Ταμεία - έχουν προχωρήσει σημαντικά τα θέματα των βασικών υποδομών των νησιών και σε συνδυασμό με την αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος έχει βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των κατοίκων, ήρθε ο καιρός για να διαμορφώσουμε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα αντιμετωπίζει τα νησιά σαν οργανικό σύνολο με προοπτικές ολοκληρωμένης ποιοτικής ανάπτυξης και όχι ως μεμονωμένες ενότητες.

Βασικός άξονας της πολιτικής μας πρέπει να είναι η εφαρμογή οριζόντιων γενικών δράσεων στους τομείς των μεταφορών, επικοινωνιών, υπηρεσιών, τεχνολογίας, διοίκησης, υγείας και επιχειρηματικότητας.

Εφαρμογή ενιαίας πολιτικής για την αντιμετώπιση κρίσιμων θεμάτων κοινών για κάθε νησί, όπως η διαχείριση του περιβαλλοντικού τρίπτυχου νερό – απορρίμματα- λύματα , η προστασία της ιστορικοπολιτισμικής κληρονομιάς και η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ως σημαντική ενεργειακή πρόταση για την αυτονομία των νησιών.

 Κάθε νησί δεν αποτελεί μόνο μέρος ενός οργανικού συνόλου αλλά διαθέτει ταυτόχρονα την δική του ιδιαίτερη ταυτότητα που διαφοροποιείται ως προς το μέγεθος, τους φυσικούς πόρους, την διάρθρωση της οικονομίας, την δομή απασχόλησης, το επίπεδο και τους ρυθμούς ανάπτυξης, ακόμα και στην νοοτροπία της τοπικής κοινωνίας.
Τα ειδικά τοπικά χωροταξικά αναπτυξιακά σχέδια, στοχεύουν στην ανάδειξη της ιδιαίτερης ταυτότητας του κάθε νησιού, την αναζωογόνηση του ενδογενούς δυναμικού του και έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό για την ισόρροπη κατανομή δραστηριοτήτων και την επίτευξη συνεκτικών αναπτυξιακών αποτελεσμάτων και στην όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αυτάρκεια στην παραγωγή αγαθών του πρωτογενή τομέα.
Απαιτείται σχεδιασμένη ενίσχυση του ρόλου κάποιων δυναμικών πόλων ανά ομάδες νησιών, γιατί η νησιωτική διασύνδεση και συνεργασία αποτελεί λύση για την βιωσιμότητα πολλών μικρών νησιών, ενδυνάμωση της περιφερειακής συνεργασίας και έμφαση σε κρίσιμους τομείς για τον νησιωτικό χώρο, με στόχους την :

• Άρση των αρνητικών συνεπειών της γεωγραφικής απομόνωσης, βελτίωση της διασυνδεσιμότητας των νησιών μεταξύ τους και με τους κεντρικούς πόλους της χώρας

• Ορθολογική και αειφόρος διαχείριση των φυσικών πόρων

• Προστασία και ανάδειξη της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας και του πολιτιστικού αποθέματος του κάθε νησιού , ώστε να αποτελεί το κεντρικό σημείο της ολοκληρωμένης προσέγγισης του με έμφαση στις ιδιαιτερότητες του καθενός

• Ισόρροπη διάχυση του τουριστικού ρεύματος και εμπλουτισμός του τουριστικού προϊόντος με νέες μορφές, ανάπτυξη των συμπληρωματικών δραστηριοτήτων στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα με ειδικές πολιτικές για κάθε νησί

• Ο σχεδιασμός των δραστηριοτήτων κατά παραγωγική και αναπτυξιακή ενότητα και των έργων υποδομής θα πρέπει να σέβεται την φέρουσα ικανότητα των φυσικών οικοσυστημάτων και πόρων των νησιών και ιδιαίτερα την μικροκλίμακα του τοπίου τους

• Ορθολογική αξιοποίηση και ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων με ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη μεθόδων εμπλουτισμού του εδάφους

• Αειφόρος ανάπτυξη της παράκτιας ζώνης ανάλογα με την  φέρουσα ικανότητά της για την διατήρηση  ανέπαφης της μεγαλύτερης ζώνης εξωαστικού χώρου , ανάδειξη και οικολογική διαχείριση των τοπίων, των φυσικών σχηματισμών, των οικοσυστημάτων καθώς και των πολιτιστικών στοιχείων.

Το ΥΠΕΧΩΔΕ, υποτιμώντας τις διαδικασίες διαβούλευσης και χωρίς τις προβλεπόμενες από τον Νόμο συμμετοχικές διαδικασίες με τους συναρμόδιους φορείς, μετά 3,5 χρόνια αδράνειας κατέθεσε στο  Εθνικό Συμβούλιο  το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για συζήτηση, προκειμένου να προωθηθεί το τελικό κείμενο προς ψήφιση στην Βουλή. 

Το Γενικό Πλαίσιο περιορίζεται σε περιγραφική παράθεση των θεμάτων χωρίς καμία ιεράρχηση τους  και αναφέρεται σε γενικές αρχές και προθέσεις, ενώ αποφεύγει να θέσει κατευθύνσεις για την ανάπτυξη σε τομεακό ή περιφερειακό επίπεδο και  οι διαδικασίες υλοποίησης και εφαρμογής αφήνονται στα Ειδικά Χωροταξικά τα οποία θα ακολουθήσουν.

Επιχειρείται ουσιαστικά με τρόπο πρωθύστερο, μέσα από την κύρωση ενός κενού Εθνικού Χωροταξικού Πλαισίου με προοπτική δεκαπενταετίας, η θεσμοθέτηση αναπτυξιακών κατευθύνσεων που δεν αντέχουν στην κριτική και συζήτηση που θα διεξαχθεί στην Βουλή για την χωροταξική οργάνωση της χώρας, την ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος.

Υπερτονίζεται η στρατηγική της ανταγωνιστικότητας χωρίς να προτάσσεται η χωρική συνοχή και η επάρκεια των πόρων που είναι οι προϋποθέσεις για κάθε αναπτυξιακή επιλογή που οδηγεί στην ανταγωνιστικότητα του παραγωγικού συστήματος. Υιοθετούνται πολιτικές που μεγαλώνουν ακόμα περισσότερο τις χωρικές ανισότητες σε όλα τα επίπεδα της χώρας και διατηρούν την υποβάθμιση και την ανισότητα σε βάρος των μειονεκτούντων περιοχών. 
  Ιδιαίτερα για  τον νησιωτικό χώρο,  παρουσιάζεται παντελής  έλλειψη προτάσεων και κατευθύνσεων ανά νησιωτική ενότητα και  πολιτικής, προσαρμοσμένης στην ιδιαιτερότητά τους.
Δεν λαμβάνεται  μέριμνα  για  την αξιοποίηση και ανάδειξη του περιβαλλοντικού, πολιτιστικού και αρχιτεκτονικού πλούτου των νησιών, το οποίο είναι το κυριότερο συγκριτικό τους πλεονέκτημα,  καθώς και κατευθύνσεις για την διαχείρισή τους.

Στις κατευθυντήριες γραμμές απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στο μεγάλο θέμα της εκτός σχεδίου δόμησης για την επικράτεια και ιδιαίτερα για την υπερδόμηση στο Αιγαίο που αποτελεί την μεγάλη απειλή με ανυπολόγιστες συνέπειες καταστροφικές για το άμεσο μέλλον .
 Απουσιάζει η σύνδεση των νησιωτικών κέντρων με τους κύριους πόλους ανάπτυξης της ηπειρωτικής χώρας σε δίκτυα με κόμβους συνδυασμένων μεταφορών και θαλάσσιους άξονες ως συνέχεια των χερσαίων.
Η διάρθρωση του νησιωτικού χώρου του Αιγαίου πρέπει να στηριχθεί στην πολυκεντρική δομή των διαφορετικών νησιωτικών συμπλεγμάτων με βάση την συμπληρωματικότητα και την συνλειτουργία. Να δοθεί προτεραιότητα στον προσδιορισμό των αδόμητων χώρων και στην προστασία της γεωργικής και της κτηνοτροφικής γης.
 Στην κατεύθυνση αυτή πρέπει να προβλεφθούν οι λειτουργικές εξαρτήσεις και διασυνδέσεις των νησιών Β.Α. Αιγαίου με την Β. Ελλάδα (Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Αλεξανδρούπολη), των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου μεταξύ τους αλλά και σε σχέση με τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου και των Κυκλάδων και αυτών με την Ηπειρωτική χώρα.

Το Εθνικό Χωροταξικό πλαίσιο θα πρέπει να είναι ακρογωνιαίος λίθος, το άλφα και το ωμέγα μιας ευνομούμενης πολιτείας και μια σημαντική ευκαιρία να σχεδιαστεί με σαφείς κατευθύνσεις η αναπτυξιακή πολιτική ως βάση για τις επιμέρους πολιτικές που θα καθορίσουν την οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας, την περιφερειακή κατανομή δραστηριοτήτων και προτεραιοτήτων και την θέση της στην διεθνή σκηνή.
Βασικό στοιχείο της επιτυχίας του  και της πολιτικής για την βιώσιμη ανάπτυξη του χώρου ήταν πάντοτε η εξασφάλιση κοινωνικής συναίνεσης , ένα ζητούμενο του οποίου η σημασία αποδεικνύεται κάθε μέρα και μεγαλύτερη, όχι μόνο ως δημοκρατική προϋπόθεση αλλά και ρεαλιστική ανάγκη.
• Δυστυχώς η μελέτη στην οποία υποτίθεται στηρίχθηκε το σχέδιο, εκπονήθηκε από μελετητικό γραφείο αλλά το κείμενο της κατατεθειμένης πρότασης συντάχθηκε από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ.
• Δυστυχώς κανένας δρων κοινωνικός και συνεπικουρούμενος δημόσιος φορέας δεν εισηγήθηκε επ’ αυτού
• Δυστυχώς μέσα από το κείμενο επιδιώκεται σε πολλές περιπτώσεις να διατηρηθούν οι χωρικές ανισότητες σε Εθνικό και διαπεριφερειακό επίπεδο
• Δυστυχώς επισημοποιείται η συγκέντρωση δράσεων στους μεγάλους υπαρκτούς πόλους και όχι η διάχυση δράσεων σε αναγκαίους  προορισμούς
• Δυστυχώς δεν υπάρχει καμία μέριμνα για την καταστροφική εξάρτηση των νησιών από την πρωτεύουσα και την συμπρωτεύουσα για τα νησιά του Βορείου και Νοτίου Αιγαίου
• Για τις κλιματικές αλλαγές και την  ερημοποίηση δεν προβλέπεται και δεν προτείνονται λύσεις

Αγαπητοί συνάδελφοι,
Αγαπητοί φίλοι,

Η ραγδαία οικιστική ανάπτυξη των νησιών με μοχλό την τουριστική ζήτηση και με μία πολιτεία που απλώς παρατηρεί, οδηγεί το περιβάλλον των νησιών σε απαξίωση.
• Τα νησιά αποτελούν πλέον προορισμό του 80% και άνω του τουριστικού ρεύματος της χώρας. Αυτό όμως δεν τα έχει καταστήσει ποιοτικό προορισμό. Αντιθέτως, ενώ την τελευταία δεκαετία καταγράφεται μεγάλη αριθμητική αύξηση αφίξεων διαπιστώνεται συγκριτικά  μείωση των  συναλλαγματικών εισροών. Αυτό σημαίνει ποιοτική υποβάθμιση και οι προοπτικές διαγράφονται ζοφερότερες.
• Βασικά αίτια δεν είναι μόνο η κακή ποιότητα των καταλυμάτων και των υπηρεσιών αλλά και η τραγική υποβάθμιση του τοπίου τους από την υπερδόμηση, δηλαδή την αστικοποίηση της υπαίθρου.
• Οι πολιτικοί υποχρεούνται να δράσουν άμεσα. Προς αυτήν την κατεύθυνση το ΤΕΕ πρέπει να ηγηθεί της προσπάθειας κατάργησης της εκτός σχεδίου δόμησης για την παραθεριστική κατοικία που είναι το κυρίαρχο αίτιο καταστροφής της ισορροπίας του φυσικού με το ιστορικά δομημένο περιβάλλον των νησιών μας. Προς αυτήν την κατεύθυνση άρχισαν να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο οι περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες φορέων και συλλόγων που ανησυχούν για το περιβάλλον. Το ΤΕΕ δεν επιτρέπεται να υστερεί σε πρωτοβουλίες και αποφασιστικότητα.

Στην Κρήτη που βρισκόμαστε παρότι έχει ορισμένα χαρακτηριστικά που μοιάζουν με εκείνα της Ηπειρωτικής χώρας – λόγω του μεγέθους της – εν τούτοις η άναρχη και ραγδαία επέκταση των αστικών κέντρων της, και όχι μόνο, αποτελεί απειλή. Η ενδοχώρα της Μεγαλονήσου πρέπει να σωθεί από την απειλή της παραθεριστικής  κατοικίας. Διέξοδος στην οικιστική πίεση μπορεί να είναι μόνο η οργανωμένη δομή μέσα σ’ ένα αυστηρό πλαίσιο χωροθέτησης λειτουργιών και δράσεων.

Κλείνοντας θέλω να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση και να σας συγχαρώ για την πρωτοβουλία σας.