|
Κυρίες και κύριοι,
αγαπητοί συνάδελφοι αρχιτέκτονες,
Λυπάμαι ιδιαίτερα που λόγω της υποχρέωσής μου να βρίσκομαι σήμερα στη Βουλή δεν μπορώ να είμαι ανάμεσα σε τόσους εκλεκτούς ομιλητές για να συζητήσουμε πιο συγκεκριμένα για την προοπτική μιας σπουδαίας πόλης, της Θεσσαλονίκης, που πρωτοστατεί εδώ και αιώνες στα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δρώμενα της χώρας μας, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Νοτιο-ανατολικής Ευρώπης.
Στο βαθμό που ένα Ρυθμιστικό Σχέδιο απεικονίζει χωρικά την ανάπτυξη μιας περιοχής και αποτελεί κλειδί για την ανάδειξη της πολυμορφίας της, για την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής της συνοχής, τη βελτίωση, γενικότερα, της ποιότητας ζωής του πολίτη της και τη διατήρηση της φυσικής ισορροπίας είναι σημαντικό να αναλυθούν κάποιες βασικές αρχές του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου της Θεσσαλονίκης.
Ξεκινώ με μια απλή διαπίστωση : από τα μέσα της δεκαετίας του '80, όπου θεσμοθετήθηκε το πρώτο Ρυθμιστικό Σχέδιο της Θεσσαλονίκηςμέχρι σήμερα - όπως ήταν φυσικό - πραγματοποιήθηκαν ραγδαίες μεταβολές τόσο στην ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας όσο και στο άμεσο γειτονικό περιβάλλον των Βαλκανίων, αλλαγές πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές. Ωστόσο, ο χωρικός σχεδιασμός της πόλης είτε δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει αυτές τις μεταβολές είτε τις ακολούθησε αποσπασματικά. Έτσι, παρέμειναν αναξιοποίητατα σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα της Θεσσαλονίκης όπως η γεωστρατηγική της θέση, οι μεταφορικές υποδομές, το λιμάνι, το αρχαιολογικό και πολιτισμικό απόθεμά της, το επιστημονικό και ερευνητικό δυναμικό της που δεν είχε τον δημιουργικό ρόλο που του αναλογούσε.
Πολύ σωστά, ο δάσκαλός μας Δημήτρης Φατούρος έθεσε επιτακτικά την ανάγκη ενός οραματικού σχεδιασμού για τη Θεσσαλονίκη υπογραμμίζοντας ότι η πόλη δεν έχει τόσο ανάγκη από περισσότερη πολεοδομία όσο από ένα βιώσιμο όραμα. Και εμπνεύστηκε τους όρους «Θαλάσσια Σχέση» και «θαλάσσια όψη» - και όχι «μέτωπο» - για να εκφράσει την επιθυμία να αποκατασταθεί ένα ασύγκριτο πλεονέκτημα της πόλης που παρέμενε ξεχασμένο για δεκαετίες : η σχέση της με το υδάτινο στοιχείο.
Το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο της Θεσσαλονίκης περιγράφει την πόλη μέσα στα ευρύτερα όρια της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και φυσικής της γεωγραφίας τα οποία ανάδειξαν τη δυναμική της κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Αποσκοπεί στη διασφάλιση του προτύπου της «συνεκτικής πόλης» ώστε να αναχαιτιστούν, στο μέτρο του δυνατού, φαινόμενα άτακτης αστικής διάχυσης που αλλοιώνουν το τοπίο σε μη αναστρέψιμο βαθμό και παράγουν υποβαθμισμένες περιοχές χωρίς ουσιαστική επαφή με το φυσικό περιβάλλον.
Το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο βασίζεται, λοιπόν, στο φιλο- περιβαλλοντικό σχεδιασμό, δηλαδή, λαμβάνει υπόψη τους νέους τρόπους με τους οποίους μετακινούμαστε μέσα στην πόλη, οικοδομούμε, καταναλώνουμε τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους και, παράλληλα, λαμβάνει μέριμνα για την προστασία των φυσικών αποθεμάτων που συνυπάρχουν με τον αστικό ιστό όπως είναι η θάλασσα, το δέλτα των ποταμών, οι λίμνες και οι ορεινοί όγκοι.
Ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο για τη Θεσσαλονίκη οφείλει να λάβει υπόψη τόσο την Ιστορία της όσο και τις νέες δυνατότητες που δημιουργεί η σύγχρονη εποχή : η Θεσσαλονίκη ήταν πάντοτε μια πόλη με ειδική βαρύτητα στα εσωτερικά μας δρώμενα, αλλά και μια Πόλη-Πύλη στην Ευρώπη από Ανατολή και Νότο. Για το λόγο αυτόν, το νέο Ρυθμιστικό αξιοποιεί και ενισχύει τους θεσμούς καινοτομικής έρευνας και τους θεσμούς πολιτισμού όπως το Πανεπιστήμιο, τα ερευνητικά ινστιτούτα, τα διεθνή φεστιβάλ, τα μουσεία, τα δίκτυα αρχαιολογικών αποστολών κ.λ.π.
Ένα σχέδιο για το ποια πόλη θέλουμε εκφράζεται, όμως, και μέσα από την Αρχιτεκτονική. Και στο σημείο αυτό πρέπει να τονισθεί ότι, σήμερα, στη Θεσσαλονίκη βρίσκονται σε εξέλιξη πολλοί αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί. Βρίσκεται, δηλαδή, σε εξέλιξη μια δόκιμη και παραγωγική μέθοδος έρευνας για την επιλογή της βέλτιστης σχεδιαστικής λύσης σε ζητήματα αστικού και αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Και είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το ΥΠΕΚΑ, σε συνεργασία με τον ΟΡΘΕ, έχει εξασφαλίσει του πόρους διεξαγωγής των διαγωνισμών αυτών (σύνταξη τευχών, χρηματικά βραβεία, δαπάνες προβολής – ημερίδες, σεμινάρια, εκθέσεις) και έχει δεσμεύσει και τη δαπάνη υλοποίησης των λύσεων που θα προκριθούν (συνολικά: 6.6 εκατομμύρια ευρώ)
Έτσι, λοιπόν, στις 19 Μαρτίου 2012, ολοκληρώνεται η παραλαβή των συμμετοχών στο διαγωνισμό για την Βαλκανική Πλατεία (Στρατόπεδο Στρεμπενιώτη - Δήμος Νεάπολης/ Συκεών) και η 1η Συνεδρίαση της Κριτικής Επιτροπής έχει ορισθεί για τις 26 Μαρτίου 2012. Στις 6 Απριλίου 2012 ολοκληρώνεται η παραλαβή των συμμετοχών στο διαγωνισμό για το ριζικό ανασχεδιασμό του Ιστορικού Άξονα της οδού Αγίας Σοφίας σε όλο το μήκος του από το Πειραματικό Σχολείο του Δημήτρη Πικιώνη μέχρι τη θάλασσα. Η 1η Συνεδρίαση της Κριτικής Επιτροπής έχει ορισθεί για τις 11 Απριλίου 2012.
Ο διαγωνισμός για το Επταπύργιο αποσκοπεί στον ανασχεδιασμό του περιβάλλοντος χώρου του ώστε να δημιουργηθεί ένας δημόσιος αστικός χώρος και να αυξηθεί, έτσι, η επισκεψιμότητα ενός σπουδαίου μνημείου βυζαντινής φρουριακής αρχιτεκτονικής με υψηλό συμβολισμό κατά την παλαιότερη, αλλά και τη νεώτερη ιστορία της πόλης (φυλακές πολιτικών κρατουμένων κατά τη δικτατορία του Μεταξά, την Κατοχή, τον Εμφύλιο και τη Χούντα). Για την ανάδειξη του μνημείου, εκτός από το διαγωνισμό, έχουν δεσμευθεί και οι πόροι - από το Πράσινο Ταμείο - για την απαλλοτρίωση των πολύ μικρών ιδιοκτησιών που βρίσκονται στην περιοχή.
Και έρχομαι τώρα στο μεγαλύτερο συγκριτικό πλεονέκτημα της πόλης, την Θαλάσσια Όψη. Μέχρι σήμερα, οι όποιες παρεμβάσεις γίνονταν με τρόπο αποσπασματικό χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η πολυμορφία και το σύνολο των λειτουργικών χαρακτηριστικών. Στο θαλάσσιο χώρο υπάρχουν περιοχές με μέγιστο οικολογικό ενδιαφέρον (Δέλτα Αξιού), εγκαταστάσεις μεταποίησης και διαμετακόμισης, λειτουργίες με βιομηχανική επικινδυνότητα, εγκαταστάσεις μεταφορών μητροπολιτικού ενδιαφέροντος, οικισμοί και περιοχές με έντονες τάσεις αστικοποίησης.
Είναι αλήθεια πως πρόσφατα έχουν μελετηθεί και υλοποιηθεί σημαντικά έργα τοπικού ανασχεδιασμού της παραλίας της πόλης όπως η Πλατεία του Λευκού Πύργου (Κ. Τσιγαρίδα) και η Νέα Παραλία μέχρι το Μέγαρο Μουσικής (Νικηφορίδης / Cuomo). Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά που, μέσω του Προγράμματος των 5 αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, η αρχιτεκτονική ανάγνωση του συνολικού αναπτύγματος των 60 χιλιομέτρων του Θερμαϊκού θα επιχειρηθεί ως υποστήριξη της ίδιας της ταυτότητας της πόλης. Ο ανασχεδιασμός - η σχεδιαστική διαχείριση - της ακτογραμμής, αποσκοπεί -για πρώτη φορά -στην αποκατάσταση της συνέχειας του θαλάσσιου τοπίου της Θεσσαλονίκης. Και τούτο διότι, ζητούμενο και των 5 διαγωνισμών είναι η πρωταγωνιστική εισαγωγή του νερού -και γενικότερα του φυσικού στοιχείου -στην οργάνωση του αστικού τοπίου. Με αυτήν την έννοια, οι διαγωνισμοί αυτοί επικοινωνούν με διεθνείς αρχιτεκτονικές αναζητήσεις αιχμής (όπως στη Βαρκελώνη, τη Λισσαβόνα, τη Σμύρνη, το Τελ Αβίβ).
Οι διαγωνισμοί είναι ανοικτοί και σε διεθνείς συμμετοχές (οι προκηρύξεις είναι και στα Αγγλικά). Κατά συνέπεια, αναμένεται ότι στις προτάσεις θα ενσωματωθεί η σχεδιαστική εμπειρία διαχείρισης του θαλάσσιου τοπίου, όπως αναπτύχθηκε στη Μεσόγειο, αλλά και σε άλλες περιοχές του πλανήτη μέσα στις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Ο πρώτος από τους πέντε διαγωνισμούς θα αφορά στα Δέλτα των ποταμών και θα ανακοινωθεί στο τέλος του Μαρτίου 2012. Οι επόμενοι διαγωνισμοί θα προκηρύσσονται σταδιακά ώστε να προσφέρεται, στους έλληνες μελετητές, η ευχέρεια να συμμετάσχουν σε περισσότερους από έναν διαγωνισμούς. Η κρίση του τελευταίου διαγωνισμού θα έχει ολοκληρωθεί πριν τις 15 Δεκεμβρίου 2012.
«ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ x 4» είναι ο διαγωνισμός που απευθύνεται στους νέους αρχιτέκτονες κατά αντιστοιχία του διαγωνισμού «ΑΘΗΝΑ x 4» που γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Ο διαγωνισμός αυτός – που θα προκηρυχθεί με τη συνεργασία της ΕΑΧΑ ΑΕ και θα χρηματοδοτηθεί από το Πράσινο Ταμείο - αφορά στον ανασχεδιασμό του χώρου που παράγεται από την ενοποίηση τεσσάρων οικοδομικών τετραγώνων σε πυκνοδομημένες περιοχές της πόλης. Ζητούμενο του διαγωνισμού δεν είναι η αισθητική διερεύνηση του αστικού χώρου, αλλά η παραγωγή νέου δημόσιου εδάφους για την υποδοχή συλλογικών συμπεριφορών σε περιοχές που συνήθως καταλαμβάνονται από την κυκλοφορία και τη στάθμευση οχημάτων και καθιστούν το αστικό τοπίο αφιλόξενο ή/ και εχθρικό.
Επιπρόσθετα, το ΥΠΕΚΑ θα υποστηρίξει κάποια από τα έργα αστικών αναπλάσεων του Τεχνικού Προγράμματος του Δήμου Θεσσαλονίκης, τα οποία είναι ενσωματωμένα στο Πρόγραμμα Θεσσαλονίκη 2012. Δεσπόζουσα θέση σε αυτό το πρόγραμμα έχει η αρχιτεκτονική διαχείριση της Πλατείας Ελευθερίας, η οποία, ανεξάρτητα από την αρχιτεκτονική της σπουδαιότητα στο εσωτερικό του σχεδίου του Hebrard, είναι συνδεδεμένη με την ίδια τη νεώτερη Ιστορία της πόλης (Νεότουρκοι, αφετηρία των εργατικών διαδηλώσεων του Μάη του '36, τόπος δημόσιου μαρτυρίου των Εβραίων της πόλης από τους Ναζί).
Κλείνοντας θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι η ΣΜΠΕ του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης έχει ήδη αναρτηθεί στο διαδίκτυο και η δημόσια διαβούλευση θα έχει ολοκληρωθεί σε 40 ημέρες – δηλαδή στο τέλος του Απριλίου 2012.
Σας ευχαριστώ. |
