Οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον Πολιτισμό

Έκθεση Πρωτοβουλίας του Νίκου Σηφουνάκη σχετικά με την προστασία της ευρωπαϊκής φυσικής, αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της υπαίθρου και των νησιωτικών περιοχών

Στις 7 Σεπτεμβρίου 2006,  το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε την έκθεση πρωτοβουλίας του Νίκου Σηφουνάκη σχετικά με την «προστασία της ευρωπαϊκής φυσικής, αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της υπαίθρου και των νησιωτικών περιοχών».

Για πρώτη φορά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε μία έκθεση  που έχει ως στόχο την λήψη συγκεκριμένων δράσεων για τη διατήρηση και αξιοποίηση της φυσικής,  αρχιτεκτονικής και της εν γένει πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης, με ιδιαίτερη αναφορά στην ύπαιθρο, στα νησιά και στους μικρούς παραδοσιακούς οικισμούς.

Στην έκθεση του ο εισηγητής και Πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Νίκος Σηφουνάκης παρουσιάζει μία σειρά από προτάσεις ούτως ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη μέλη, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές, αλλά και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία, ανάδειξη και   μακροπρόθεσμη διαχείριση του ιστορικού πλούτου της υπαίθρου και των νησιωτικών περιοχών προς όφελος της ποιότητας ζωής όλων των Ευρωπαίων πολιτών.

Μία από τις προτάσεις που περιλαμβάνονται στην έκθεση του Νίκου Σηφουνάκη είναι η δημιουργία ενός νέου ευρωπαϊκού θεσμού για τους μικρούς παραδοσιακούς οικισμούς αντίστοιχου με εκείνον των πολιτιστικών πρωτευουσών.

Αυτό μπορεί εν μέρει να υλοποιηθεί στα πλαίσια των πολυετών σχεδίων συνεργασίας του κοινοτικού προγράμματος Πολιτισμός (2007-2013) με τη δημιουργία ενός δικτύου αξιόλογων αρχιτεκτονικά οικισμών  με πληθυσμό έως και  1.000 κατοίκους.

Οι οικισμοί αυτοί θα πραγματοποιούν δραστηριότητες πολιτιστικού χαρακτήρα ανάλογα με τις παραδόσεις κάθε περιοχής έτσι ώστε να αυξηθεί η συνεργασία ανάμεσα στους καλά διατηρημένους οικισμούς της Ευρώπης, να τους  δοθεί η δυνατότητα  να αναδείξουν τις τοπικές τους πολιτιστικές ιδιαιτερότητες  και να δοθεί παράλληλα κίνητρο και σε άλλα αρχιτεκτονικά αξιόλογα οικιστικά σύνολα της Ευρώπης για να αναδείξουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.    

Πέραν τούτου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τάσσεται επίσης, μετά από σχετική πρόταση του εισηγητή, υπέρ της ανάπτυξης στο μέλλον μιας νέας ευρωπαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας, όπου, σύμφωνα με το πρότυπο των πολιτιστικών πρωτευουσών, θα επιλέγονται κάθε χρόνο ένας ή δύο  παραδοσιακοί οικισμοί από κάθε κράτος μέλος για την πραγματοποίηση ολοκληρωμένων δράσεων ανάδειξης της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής τους κληρονομιάς καθ'όλη τη διάρκεια του έτους.   

Με γνώμονα την ανάδειξη των αρχιτεκτονικά αξιόλογων χωριών και οικιστικών συνόλων της Ευρώπης,  προτείνεται επίσης η δημιουργία στο πλαίσιο του "Βραβείου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πολιτιστική κληρονομιά", αλλά και πέραν αυτού, μίας νέας κατηγορίας βραβείου, που θα απονέμεται στην καλύτερη συνολική αναστήλωση ενός παραδοσιακού οικισμού. Το βραβείο αυτό θα αποτελέσει σημαντικό κίνητρο για τους οικισμούς, οι οποίοι έχουν διατηρηθεί αλώβητοι στο σύνολο, ή κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, προκειμένου να εντείνουν τις προσπάθειες τους για συντήρηση και ανάδειξη του αρχιτεκτονικού τους πλούτου.

Η έκθεση τάσσεται επίσης υπέρ της πρόσφατης πρότασης στο πλαίσιο του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΕ για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Καταλόγου Πολιτιστικής Κληρονομιάς και  ζητά στη νέα αυτή πρωτοβουλία να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στη διάσταση της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς της υπαίθρου και των νησιών.

Ο εισηγητής ζητά επίσης η διάσταση αυτή να ενισχυθεί στο πλαίσιο του θεσμού των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς (πρωτοβουλία Ευρωπαϊκής Ένωσης-Συμβουλίου της Ευρώπης) προκειμένου να ευαισθητοποιηθούν οι ευρωπαίοι πολίτες ως προς τη σημασία και την αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς  της υπαίθρου και των νησιών.

Στην έκθεση περιλαμβάνονται επίσης μεταξύ άλλων οι παρακάτω προτάσεις προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη μέλη και τις τοπικές και περιφερειακές αρχές:

• η συστηματική μελέτη της κληρονομιάς της υπαίθρου,

• η επεξεργασία κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου για την προστασία της κληρονομιάς αυτής, στο οποίο να περιλαμβάνεται η παροχή κινήτρων για τη συντήρηση παραδοσιακών κτηρίων και οικιστικών συνόλων και η διασφάλιση της συμβατότητας των νέων οικοδομικών δραστηριοτήτων με το ιστορικά δομημένο περιβάλλον και τα τοπικά αρχιτεκτονικά πρότυπα,

• η μέριμνα ώστε οι αναστηλωτικές παρεμβάσεις στους παραδοσιακούς οικισμούς να είναι συνολικές και να αποσκοπούν στην αποκατάσταση των πρωτογενών αρχιτεκτονικών  μορφών, με ορθή χρήση των νέων υλικών και  ενσωμάτωση των σύγχρονων εξοπλισμών στις παραδοσιακές κατασκευές κατά τρόπο ώστε να μην αλλοιώνεται ο χαρακτήρας τους,

• η παροχή κινήτρων για τη μερική ή ολική κατεδάφιση, αλλά και την ανάπλαση ασύμβατων κατασκευών, οι οποίες αλλοιώνουν τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του οικισμού ή της περιοχής στην οποία βρίσκονται ή δεν εντάσσονται με αρμονία στο φυσικό περιβάλλον και στον υφιστάμενο οικιστικό ιστό,

• η μέριμνα ώστε να μην ενισχύονται με κοινοτικούς πόρους έργα εφόσον οδηγούν αποδεδειγμένα στην καταστροφή σημαντικών στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς,

• η διατήρηση της τοπικής τεχνογνωσίας και των παραδοσιακών επαγγελμάτων, καθώς και η προώθηση πρωτοβουλιών που αποσκοπούν στη στήριξη των βιοτεχνικών και επαγγελματικών δραστηριοτήτων, ειδικότερα όσων απειλούνται με εξαφάνιση και είναι απαραίτητες για τη σωστή αποκατάσταση και τη συντήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς,

• η κατάρτιση των επαγγελματιών που ασχολούνται με τη χρήση και τη διαχείριση του χώρου, την αρχιτεκτονική, την αναστήλωση και την αποκατάσταση κτηρίων και συναφείς δραστηριότητες, έτσι ώστε να διατηρηθούν οι ιδιαιτερότητες της πολιτιστικής κληρονομιάς και να προσαρμοστούν ταυτόχρονα στις σύγχρονες ανάγκες,

• η ενίσχυση της διάστασης της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και της Πολιτικής Συνοχής  καθώς και στο πρόγραμμα Πολιτισμός (2007-2013),

• η στήριξη στο πλαίσιο του Έβδομου Προγράμματος Πλαισίου για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και επίδειξη (2007-2013), δράσεων σχετικά με την εξεύρεση νέων εργαλείων, τεχνικών και μεθόδων για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς,

• η ενθάρρυνση και ενίσχυση του εναλλακτικού αειφόρου τουρισμού κατά προτεραιότητα στους μικρούς παραδοσιακούς οικισμούς, με την υποστήριξη των κοινοτικών χρηματοδοτικών μέσων, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας, και άλλα,

• η προστασία και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς των κρατών μελών μέσω των διαρθρωτικών ταμείων καθώς επίσης και μέσω των υφισταμένων κοινοτικών  πρωτοβουλιών  LEADER +, URBAN II, INTERREG III, οι οποίες στην επόμενη δημοσιονομική περίοδο (2007-2013) θα ενσωματωθούν στα νέα χρηματοδοτικά μέσα της πολιτικής συνοχής και της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής·

Τέλος, στην έκθεση πρωτοβουλίας του Νίκου Σηφουνάκη προτείνεται η θέσπιση ενός «Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς», το οποίο θα έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση των Ευρωπαίων πολιτών σχετικά με τη σημασία της ανάδειξης της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, προβλέποντας τις κατάλληλες δράσεις.

Διαβάστε το πλήρες κείμενο της έκθεσης πρωτοβουλίας του Νίκου Σηφουνάκη για την προστασία της ευρωπαϊκής φυσικής, αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της υπαίθρου και των νησιωτικών περιοχών.

Διαβάστε τα πρακτικά της συζήτησης που διεξήχθη στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την έκθεση πρωτοβουλίας του Νίκου Σηφουνάκη, Στρασβούργο, 7 Σεπτεμβρίου 2006.